Мьянмар улсын сөрөг хүчний удирдагч, Нобелийн энх тайвны шагналтан Ан Сан Су Ки өөрийн эрүүл мэндийн байдал, нийгмийн өөрчлөлт, улс төрийн хүчнүүдийн чиг хандлага зэрэг цаг үеийн асуудлаар “ www.progressive.com ” сайтад өгсөн ярилцлагыг хүргэж байна.

-Сайн байна уу. Таны эрүүл мэндийн байдал сүүлийн саруудад таагүй байгаа талаар нутаг нэгтэй эрх баригчид өгүүлэх болов?

-Би хэр баргийн зүйлд бие өвдөөд байдаггүй нэгэн байсан. Гэвч сүүлийн саруудад яагаад ч юм биеийн байдал жаахан тааруу болоод байгаа нь нас өндөр болж байгаатай холбоотой байх. Хөлний үе мөч, нуруугаар хааяа өвдөх болсон. Эмчилгээ хийлгэж байгаа. Тиймээс их санаа зовсны хэрэг байхгүй. Удахгүй эдгэрээд эхлүүлсэн ажлаа дуусгана.

-Та үнэхээр сэтгэлийн асар их тэвчээртэй, сэтгэлийн хаттай эмэгтэй юм. Эмчилгээ сайн байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Дуусгаагүй эхлүүлсэн ажил гэж нийгмийн өөрчлөлт, ардчиллын талаар хэлээд байна уу?

-Нийгмийн сайн сайхан, иргэдийн амар амгалан байдал, баян чинээлэг ядууралгүй амьдрал гээд л 25 жилийн өмнө хүсэж мөрөөдөж байсан зүйл. Тухайн үеийг одоогийн үетэй харьцуулах нь утгагүй хэрэг ч тэр үед өөрчлөлт хийсэн бол бүх зүйл өөр байх байлаа. Хамгийн сайхан нь одоо боломж бололцоо нь байна. Би үүнд л баяртай байгаа. Нийгмийн өөрчлөлтийг ард түмэн өөрсдөө хүсэж байгаа бол ардчиллын үнэ цэнийг мэдрүүлж байгаа нэг жишээ юм. Бид биш юм гэхэд бидний үр хүүхдүүд эхлүүлснийг үргэлжлүүлэн, үр хүүхдүүддээ сайхан ирээдүй өгч байвал миний зорилго биелэх нь тэр. Зөвхөн минийх ч биш, Мьянмар улсын ард иргэдийн хүсэл мөрөөдөл шүү дээ.

-Өнөөдөр танай улсад таныг эсэргүүцдэг хэсэг бүлэг хүмүүс, улс төрийн хүчин байсаар л байгаа. Одоогоос олон жилийн өмнө тан руу, танай бүлэг, хүчин рүү дайрч давшлах дүр зураг олонтаа ажиглагдаж байсан. Мөн таны машин руу дайрсан мөчийг санаж байгаа бол тухайн үед ямар мэдрэмж төрж байсан вэ?

-Тухайн үед үнэхэээр сонин мэдрэмж төрж байсан шүү. Би орчноос тусгаарлагдаж, юу хийхээ мэдэхгүй байсан. Бүх зүйлийг ажиглаж байсан санагдаж байна. Тэгээд тухайн үед байсан бүх хүмүүсийн царайг би цээжилсэн. Нэг нэгээр нь хараад л байсан. Гэтэл нэг эр хоёр гараа машины хамар дээр тавин урд хөндлөн зогсож байсан. Тэр дүр зургийг сайн санаж байна. Тэгээд би тэдэнд хандан хэдэн үг хэлмээр санагдсан юм. Би “Та бүхэн тайван байдлаа хадгалж үлдэх хэрэгтэй. Би чухал уулзалт руу явж байна. Биднийг цааш явуул. Энэ бол бидний ирээдүйн чухал шийдвэр байх болно. Би та бүхнийг сайн ойлгож байна” гэсэн утгатай зүйл хэлээд цааш явсан. Хүмүүсийн зарим нь ууртай, зарим нь юу болоод байгааг мэдэхгүй байх шиг байсан. Тэгээд л бүх зүйл хурдан болж өнгөрсөн. Гэхдээ л сэтгэлд жолооч бид хоёрыг хороох талаар бодол орж ирсэн л дээ.

-АНУ-ын Ерөнхийлөгч асан Билл Клинтон ажил үүргээ хүлээлгэн өгөх мөчид Бирм улсын хувьд хууль зүй, нийг-мийн байдал тэс ондоо болох суурийг тавьсан гэж ажиглагчид дүгнэдэг. Тухайн үед Бирм улсад АНУ-ын тусламж, ер нь тус улсын хуулийн өөрчлөлт танай улсын ирээдүйг шийдэж байсан гэхэд хилсдэхгүй. Та энэ тал дээр ямар байр суурьтай байдаг вэ?

-Хэрэв манай хүчин болон намыг эрх баригчид буулган аваагүй байсан бол бид АНУ-ын тусламж авах талаар бодоод ч хэрэггүй байлаа. Тухайн үед хэдхэн өдөр л бүх зүй орвонгоороо эргэж орхисон. Миний бодлоор тухайн цаг мөчид АНУ-ын хувьд манай улсын нөхцөл байдлыг бодох хугацаа олдоогүй байх. Юмны эгзэг гэж байдаг шиг тийм л он цаг үед бүх зүйл өөрчлөгдсөн. Тэр он жилүүдэд би харамсч байгаа ч өнөөдөр ард түмнийхээ өмнөөс инээмсэглэж байна.

-Тэр үед хэчнээн хүмүүс баривчлагдсан тоо байдаг юм бэ. Таныг бууж өгөх үед гэсэн үг л дээ?

-Миний тооцож үзсэнээр 100 гаруй байсан. Тэдний ихэнх нь залуучууд байсан. Тухайн үед оюутнуудын жагсаал цуглааныг зохион байгуулах гэж байсан хэсэг залуучууд байсан. Тэгээд би нэг нэгээр нь жагсаалт гарган бичиж байсан. Ямартай ч 100 гарж байсан. Тэднийг олон жил хорьсон ч одоо эрх чөлөөтэй болсон гэж бодохоор бахархдаг юм. Зарим нь гадны орнууд руу гарсан. Зарим нэг нь надтай уулзсан. Тэднийг эх орон нь үнэлэх болно.

-Сэтгүүлч миний нүдээр нэг л зүйлийг гайхдаг юм. Тухайн үед нийгмийн өөрчлөлтөд Бирм улс яагаад бэлэн байгаагүй юм бол. Яагаад сөрөг хүчнийхнийг дэмжсэн ямар нэг байгууллага, орон туслаагүй юм бол?

-Уг нь байсан юм. Гадны олон байгууллага, хэд хэдэн орон бидэнд туслах санал ирүүлсэн л дээ. Гэвч сөрөг хүчнийхэн бид өөрсдийн хүчээр, залуусын хүчээр нийгмийг энх тайвны замаар өөрчлөхийг зорьж байсан юм. Ингээд л улсын цэрэг хүчнийхэн аймшигтай хүчирхэг байсныг бид тооцоолоогүй л дээ. Ард түмнээ ч зовлонд унагахыг хүсээгүй юм. Эрсдэлд оруулах талаар ч бодох хэрэггүй байлаа.

-Энэ л танд олгосон Нобелийн шагналын гол үндэс. Нобелийн шагнал авах тэр мөчөөс дахин хуваалцвал?

-Би гэрийн хорионд байхдаа Нобелийн шагнал өгөх гэж байгааг дуулаад үнэхээр их урам авсан. Тэгээд ийм олон жилийн дараа шагнал гардан авах үед тухайн үеийн зовлон гуниг, тэсвэр тэвчээр бүхэн нүдэнд дахин харагдаж, өөрийн эрхгүй нулимс унаган, ард түмнийхээ өмнөөс өөрийгөө дахин харсан. Нобелийн шагнал гардан авах өдөр өглөө нь би толинд өөрийгөө харж, ямар их хөгширч, царай зүс алдсанаа анзаарах шиг болсон. Тэгээд л хэсэг уйлсан. Дотро “Бүх зүйл ард хоцорсон” гэж өөрийгөө тайвшруулж байв.

-Та одоо Мьянмар улсын ирээдүйг хэрхэн төсөөлж байна?

-Ардчилал мандтугай. Мьянмарын ард түмэн чадсан. Одоо бүгдээрээ хөгжүүлэх л үлдлээ.