махбодитой элэг бvрдэж, тvvнээс рам судас салбарлан гал махбодитой зvрх оршдог. Эндээс vзвэл хvн модон махбодид уvсэх бєгєєд хvний vvслийн анхдагч бол цусны эх болсон элэг бєгеєд элэг модон махбодитой цусыг хадгалах vvрэгтэй эрхтэн гэж монгол тэжээхvйн ухаанд заадаг. Мод олон салаа мєчир, vндэстэй байдгийн адйл элэг цусыгхадгалан, олон мянган судсаар тvгээх vvргийг зvрхэнд єгдєг тул «Хатан эрхтэн» ч гэдэг. Бvх эрхтнийг элэг шарын илч, дулаанаар хангана. Єдєртєє элэг цусыг илч дулаан, нандин бодисорр хангаж, шєнє амрах vедээ цуснаас илч дулаан авч, тєлжиж байдаг.
Элэг ургах, хатах, устах гурван євчин байдаг. Элэгний энэгшээл, эвэршээл, шэмтлийн уг шалтгаан бол тамир дутагдсан хий, шар бадгана арвидсан, хомсодсон, хямарснаас vvсдэг. Мєн элэгний шар євчинд хурц, исгэлэн, тослог, хоол, ундаа хэтрvvлсэн, хvнд хvчир ажил удаан хугацаагаар хийсэн, унаж бэртсэн доргиосон зэрэг явдал мєрийн алдаа эндэгдэл, гадаад хvчин зvйлийн нєлєє их vvрэгтэй. Байгаль цаг уур, хvний сэтгэлийн хєдлєл ч нєлєєтэй.

Хавар: хаврын амьсгал орсноос хойш 72 хоног дотор нарны хєдєлгєєн байршлаас болоод аргын хvчин тэнцэж, модон махбодь дэлгэрэхийн эрхээр хvний биеийн хий, цусны гvйдэл бадарч, шар ус, хєлсний нvх сvв бvр мєсєн нээгдэж, бодисын.срлилцоо єрнен, биеийн илч гадагшаа тархаж, элэгний судас нэвтрэн гvйдгээс элэгний судас нарийн, эрчимтэй болдог. Элэг ингэж энзгшээх болно.
Салхи: Байгалийн салхи монгол газарт хавар голдуу эхлэх бєгєед нарны илч дулаан наашилснаас хvйтнийг давамгайлж улмаар хvйтэн, халууны хямралаас салхи хєдєлдєг. Байгалийн салхи элгэнд тусч, хямрал vvснэ. Биеийн дотоод салхи шарын гал ихэссэнээс бадганыг хєдєлгєж vvсдэг бол гадаад хуурай амьсгалаас халуун салхи босдог. Салхины хороор элгэнд энэгшээл ирэн, хийн мєрийг хааж, элэгний цусан гvйдэл бухимдаж, хямрал болон цус зангирах энэгшээл vvсдэг ба салхинд оногдсон элэгний судас бєглєрч, бадганаар битvvрдэг.

Цєс: Элэгний цєв ялгарах цугларах сав юм. Цєс энэгшээх нь элэгний гэм согогийн илрэл болдог.
Нvд: Элэгний гадаад илрэл бол нvд юм. Элэгний тодотгогч шарын хvчээр нvд гэрэлтхорвоогтольддог. Элэгний энэгшээмйн vед нvд улайх, хараа муудах, нvдний алим хатуурах шинж тодордог.
Шєрмєс: элэгний нийлбэр нь шєрмєс, тvvний vvсэл хумс юм. Vе мєч болон дотор эрхтний гялгар булчин шєрмєехумсыгэлэг тэжээлийн нандин бодис болон илЧ’ дулаанаар хангадаг. Булчин, шєрмєс, хумсны єнге муудаж, бэх бат чанараа алдах нь элэг энэгшээлийн шинж юм.
Сэтгэлийн хєдєлгєєн: Элэг шарыг vйлдэх эрхтэн тул тvvний энэгшээл, эвэршээл сэтгэлийн хєдєлгєєнєєс их хамааралтай, Элэгний хийн гvйдэл саатахад сэтгэлийн хєдєлгєєн тухайлбал уурлах, уцаарлах их нєлєєтэй. Их хилэгнэснээс элэгний хийн гvйдэл саатаж, хий зангиран цус, цусны гvйдэл саатаж, элэгний галдэврэн, шар бадганы тэнцвэр алдагдаж, толгой євдєх, огиулж бєєлжих, нvд улайх, булчин шєрмєс татах шинж илэрдэг.

Хєх єнгє: мод алсаас хєхрєн харагддаг. Модон махбода хєх, хєхєгчин єнгєтэй. Хєх єнгє хvйтэн vйлчлэлтэй учраас шарын галыг дардаг. Хєх туяа сэтгэлийн хямралыг дарж, тавируулан элэг тайвшран, тамирждаг. Хєх єнгє даралтыг бууруулах vйлдэлтэй. Хєх удвал, хєх дэгд, хєх башга элэгний шарын галыг нь дарахдаа сайн.

Исгэлэн амт: энэ амт бол гал, шороон махбодиос бvрдэх учир бадгана хийг дарж, шарын галыг дэврээдэг vvгээрээ элгэнд харш амт юм. Исгэлэн амттан бол айраг, тараг, алим, чавга, жvр vр мэт
Элэгний энэгшээл хий, шар бадганаас vvсэх ба халуун, хvйтэн гэж хоёр хуваагдана. Элэгний хий ба голын хий бол амины vндэс, дээш гvйгч хий элэгнээс vvсдэг. Биеийн тамирын гал бол элэгний шарын галын оч юм. Элэгний шим илчээр тэжээгдэх мєнх бадгана бол хvний биеийн шим тэжээлийн сан мєн. Алтан бадгана ч гэдэг. Элэгний хий бадрангуй бол цээжинд цэр vл хурдаг. Элэгний хий аядуухан байвал элэгний салхи сарниж, элэг амгалан байдаг.
Хий гэмтэхгуй бол дотор хуурах євчин vгvй, хий цус тэгш байвал бєєгнєрєл саатал/боогдол, беглєрєл гарах аюулбайхгvй. Хэрвээ хий гvйх, лугшйх жамаа алдвал буруудаж, энэгшээл, эвэршээл болдог. Элаг єєрєє хатуувтар цул учраас албболох зєєлен байлгах нь чухал.
Элгийг халуун, хvйтэн хосолсон цул гэдэг. Элэгний хий дунд биед хуйларвал хэвлий хєєж, дvvрдэг. Элэг, дэлvvнд хий зангирвал цусны тамир доройтож, эмэгтэй хvний сарын хир хаагдана. Элэг багасвал царай зус шороо мэт хувхайрна. Элэгний энэгшээлийг голдуу арилгах аргаар засна. Салхийг сарниулах, халууныг дарах, заслыгэхлээдхийххэрэгтэй. Vvний хамт бєєрний билгийн шимийг нєхєж, тамирын цусыг тэжээж, сэтгэл санааг амгалан байлгах нь чухал. Биеийн тамир, усны шилдэг чанар бол элэг, бєєрєнд их тустай, энэ хоёр цул эрхтний хvчээр зvрхний галыг хязгаарладаг. Vvнийхээ хvчээр элэгний хийг тэгшитгэнэ гэдгийг ямагт анхаарах ёстой. Элэгний хий тэгширвэл салхи аяндаа намдана. Элэгний галыг бууруулж, дараа нь задлах шаардлагатай. Ингэж зассаны дараа нvдний цусны п/йдэл тэгширч нvдулайх, цагааунахзэрэг энэгшээл хяруунд нар тусах адил арилдаг.
Элэгний шарын гал дээшээ бадарвал цєсний цус дагалдаж, хєєрдєгучир гарын алганы булчин улайж, толботно. Энэ бол элэгний шарын євчний онцгой шинж мєн. Бєєрний тамир муу бол элэгний шар гал хєгжинє. Хэт ядарвал элэгний шар, гал хєдєлнє. Бас хэтэрхий их уурлавал хєдєлнє. Элэгний гал хэт бадарч, халуун нь даваа давбал салхинд урваад толгой сажлах салхин энэгшээл vvсдэг. Хэт ядарвал элэгний халуун салхинд урваж, элэгний хий дээшээ гvйхгvй бєгєєд уушгины хий доошоо буухгvй болж, єрц татах энэгшээл vvсдэг. Шарын гал дээд биед боогдвол цээжээрхатгуулна. Элэгний шарын энэгшээлийг засахдаа юуны ємнє ходоодны булингарыг арилгаж, дараа нь муу цусыг хєєж гаргах хэрэгтэй. Элэгний тамир буурснаас салхи хvйтэн vvсэх бєгєєд улмаар дэлvvний чадал буурч, элэгний бадгана євчин vvсдэг. Доод бие євдєх нь элэг бєєрний орон учраас энэ хоёр цулын тамир доройн шинж юм. Хоол унданд дургvй болох, нойргvйдэж, уруул татах, гар татганах нь элэгний бадгана євчний шинж тэмдэг юм.Элэгний тамир буурвал хий эзэлдэг. Хий дээр бадгана нэмэгдвэл бадгана хий хавсарсан євчин болж, хатгуулж таталдах болно. Бадгана халуун элгэнд хурвал усны мєр хурцгvй болж, хаван vvсдэг. Гарын хуруу татах нь элэгний салхины хороос болдог. Элэгний бадгана євчнийг арилгах аргаар засдаг бєгєєд нєхєх засал хийх гэвэл євчин улам ихсэж, элэг єєрєє эсэргvvцдэг.
Хєлний ул, гарын алга хавдах бол салхины хор юм. Арван хуруу татах элэгний салхины хор байдаг. Элэгний галыг ариутгаж засна. Дотор галын шарын гал илvvдсэнээс vvсдэг. Иймд шарын галыгдаруйхан дарах нь чухал.
Элэгний халуун энэгшээл нь хий зогсонги байдалд орж, зангирах, гал хєєрєх, хий элгэнд хvчлэн хєдлєх байдлаар илэрдэг. Элэгний хий зогсож зангирах нь сэтгэл санааны хvнд дарамт, уурлах уцаарлах зэргээс vvсдэг.
Энэ vед зvvн суга хавиргаар євдєж, энд тэнд хэсэж євдєх, цээж бачимдах, огих, халуун цусаар бєєлжих, суулгах шинж тэмдэг гардаг. Элэгний цуссудасны гvйдэл хєєрч, хэвийн vйлдлээ алдаж, ходоодонд нєлєєлсний илрэл юм.
Элэгний хvйтэн энэгшээл нь аргын илч тамир буурай болж, билгийн илч тамир давамгайлснаас
vvсдэг. Толгой эргэж, нvд эрээлжпэх, нvvр хуурай оргих, чих шуугих, vе мєч бадайрах, халууцах, нойр их хvрэх, их зvvдлэх шинж илэрдэг. Энэ ньэлэгнийхий мєн бєєрний аргЕГ’ дутагдаж байгаагийн хам шинж-юм. Элэгний хий хэрээс хэтэрвэл зангирч, хэхрэх нь олширдог. Хий буруудсанаас бас энэгшэл vvсдэг. Хий хоосорвол элэгний гал ихэсдэг. Цус багасвал элгэнд халуун тvрдэг. Элэгний энэгшээл цусны хямралтай их холбоотой. Хийгээр илчийгтvгээдэгбол цусаар биеийг єнгєжvvлэн жавхаажуулдаг. Элэгний хий зангирахад цус элгэнд хурж, элэгний гал ихсэх шаятгаан болж, нvд улайж энэгшээдэг.

Элэг цусыг хадгалж, зvрх цусыг тvгээн захирдаг. Уушги хийг захирах бєгєєд цусаар амилан хийгээр тvшиг хийдэг. Хий цусыг дагуулж биеийн гурван хэсэгт тvгээнэ. Иймээс элэг, зvрх, уушги, хий, цусаар амин холбоотой. Зvрх, уушги зэрэг эрхтэний энэгшээлийг арилгах ялдамд элэгний цус, шарыг ариутгана гэдгийг анхаарах нь чухал. Хэт хvчлэн хєделж, элгийг доргиовол элэг гэмтэж, хий хєдлєн хєших энэгшээл vvсдэг. Элэгний эвэршээл хэтэрвэл дэлvv, ходоодны тамир эрс буурдаг. Элгэнд эвэршээл байгаа цагт бєєр эрvvл байна гэж vгvй. Салхи хvйсний дороос босч элгэнд хvрээд, уушгинд халддаг тул салхийг арилгахдаа цусыг хамт засах хэрэгтэй. Элэг цусаар дvvрч томрох, цусаа шавхаж багасгах чадалтай євєрмєц эрхтэн юм. Элгийг эрvvл сайн байлгая гэвэл бєєрний тамирыг ямагт тэжээж байх нь чухал юм. Элгийг ямагт зєєлєн байлгах нь эрхэм чухал. Элгийг тэжээхдээ гашуун, эхvvн амтыг эрхэм болгоно. Гашуун амтаар хурмалыг тарааж, элгэн биеийг засдаг бол эхvvн амтаар мохсоныг хурцалж, элгийг зєєлрvvлнэ. Гашуун, эхvvн хавсарсан амтаар элэгний сvв бєглєрснийг нээж, цусыг нэвтрvvлж, хувхайрсаныг єнгє жавхаа оруулна. Элэгний хий, шар, бадгана арвидах, хомсдох, хямрах vйлийн анхдагч болж, засахад хугацаа их орно. Эвэршээл хэтудсанаас элэг гэмтвэл засахад бэрх гэдгийг анхаарах нь чухал бєлгєє.

EMNELEG.MN