хашаан дотор барьсан гэр биш хашаа байшин ч бус харин соц нийгмийн үед төрөөс ажилчдын нийтийн байр болгон барьж өгч байсан 12х6-ын харьцаатай гал тогоо, үүдний амбаар бүхий 1970 онд бол гэр хороололдоо л дээд зэргийн тохилогт тооцогдон бусад айл амьтан атаархаж байсан тийм байр байшин байлаа. Гэтэл газарт орж гэр хорооллын дахин төлөвлөлт гэгч зүйлийн харгайгаар хувийн байшиндаа амар жимэр амьдарч нүүрсээ түлээд өвөлжиж болоод байсан газар нь өндөр том байшин барихаар төлөвлөсөн юмсанж. Удалгүй хотын дарга Бат-Үүлийн заавраар барилгын компаниуд ирж Сандагийн ойр хавийн хашааны айлуудтай гэрээ хийж эхэллээ. Сураг сонсвол нэг байшинд хоёр ам бүл амьдардаг атал дунд нь ганц муу умгар жижигхэн өрөө өгөх юм гэнэ. Эсвэл ердөө 20 сая төгрөг бэлнээр тоолж аваад наанаасаа нүү. Гэхдээ байшингийн чинь мөнгийг өгөхгүй. Зөвхөн газрыг чинь л тооцож байгаа юм шүү. Харин наад хуучин байшингаа хэрэг болох юм бол өөрсдөө буулгаж аваад нүү гэж байгаа сураг дуулджээ. Хичээл сургууль эхлэх дөхсөнийг ч хэлэх үү. Сандагийн залгаа байшингийн амьдрал ахуй тааруухан хоёр ч айл угсраа байшингаа буулган аваад бэлнээр 25 сая төгрөгөө тоолсон шигээ нүүж одсоноор дөрвөн айл залгаа оршдог нийтийн байрнууд чоно зулгаасан малын сэг шиг хэрзийн сэрзийн хоцорч эхлэв. Сандаг яаран түрүүлж хөдөлсөнгүй. Даацын хана нь нурчихгүй бол хамгийн сүүлд л нүүнэ дээ. Хамгийн сүүлд нүүсэн нь л хожиж таараа. Тэгэхгүй бол 25-хан сая төгрөгөөр хотын захад ч хашаа байшин худалдаж авч дийлэхгүй шүү дээ хэмээн дотроо баттай бодсон байна. Ийнхүү Сандагийг гүрдийсээр байтал ойр хавийнх нь айлууд бүгд 25 сая төгрөгөө бэлнээр тоолж авсаар ганцхан тэдний хоёр өрөө хулганад мэрүүлчихсэн аятай ганцаараа цонх нь гялтайж үлдэх ньтэр. Зарим айлууд байшингаа барилгын даацын том түрдэг трактороор ганцхан мөргүүлээд л нураалгасан тул тэр хавиар нэг тоос шороо үнс чандар бужигнаад Сирийн дайны үед л ийм байгаа болов уу гэмээр үйл явдал тэнд үүслээ.

Иймээс эхнэр хүүхэд нь хадмындаа очихоор явж харин Сандаг л ганцаараа дор хаяад 25 сая аз байгаад ёозоор С/Т7 цохивол 60 сая ч хүрч " мэдэх хувийн өмчөө сахин гэртээ ганцаар үлдэв. Ойр хавийн бүхий л байшингууд нь нүүчихсэн учраас бүрэнхий болмогц тэр хавьд нэг л сөнөж мөхсөн балгас болсон тосгоны үхмэл уур амьсгал мэдрэгдэх ажээ. Ялангуяа орой болмогц нураасан байшингийн сэгэн дээгүүр орох оронгүй тэнэмэл хүмүүс золбин нохойтой хамт нийлэн шуудай сав үүрчихээд элдвийн зүйлийг эрэн бөхөлзөж согтуу хөлчүү зарим нь золбин нохойтой хоолны үлдэгдэл булаалдан шүдээ ярзайлгаж хэрэлдэх нь Сандагт хэрэггүй ч байшингаа заралгүй үлдэв үү. Шөнө унтаж байхад эд нар орж ирээд хоолой хэрчээд алчих юм биш биз гэсэн айдас хүйдэс төрүүлж байв. Үдэш болмогц Сандаг хашаа байшингаа хаалгыг янгинатал түгжиж ганц хань болсон урдаг нохойгоо уяанаас нь сул тавьчихаад зурагтаа асаан диван дээрээ тэрийн хэвтжээ. Тийнхүү хэвтэж байгаад шөнийн 00 цаг 30 минутын үед арга буюу нүд нь анилдан зурагтаа унтраагаад дуг нойрондоо дугжирчээ. Тэрбээр ийнхүү унтаж байгаад гэнэтхэн түн түн хийх чимээнээр сэрсэн байна.

Диванаа налуулан хананых нь араас буюу цаад талаас нь гурван удаа түн хийтэл түншээд хэсэг хүлээснээ дахиад л түн түн хийтэл цохих чимээ дуулдсан байна. "Энэ чинь нэг ёсондоо гурван өдрийн өмнө нураагаад аваад явчихсан хөршийнх нь

зүгээс ханыг нь цохиж байна аа гэсэн үг. Сандаг ухасхийн босож гэрлээ асаавал ханын цаг нь шөнийн 03 цагийг зааж байв. Ийм шөнө болсон хойно хэн эзгүй нураасан байшингийн зүгээс ханыг нь цохидог билээ гэсэн бодол Сандагт төрөхөд юуны өмнө үстэй толгой нь зараа аятай өрвийн босов. Гэвч тэрбээр айдсаа эрүүл ухаанаар дарж "За энэ ч нөгөө тэнэмэл нөхөд л нурсан байшинг ухаж байгаа хэрэг байх даа" гэж бодоод уурандаа болиоч ээ гэсэн маягтай хариу хана руугаа хэд хэд хүчтэй цохисон байна. Гэтэл харин ч бүр урдаас нь учиргүй баярласан маягтай тачигнатал тогшоод эхлэх нь тэр. Яг л согтуу хүн айлын хаалга цохиж байгаа юм шиг. Наад ханаа нээгээдэх гэж байгаа юм шиг балбаад эхэлсэн учир Сандаг айсандаа орноосоо ухасхийн босож өмдөө өмсөв. Тэрбээр салхивчаа онгойлгон "Хасаар Хасар" гэж нохойгоо дуудсан боловч нөгөөх нь уяанаас тавигдсан даруйдаа тэнээд алга болчихсон бололтой хашаа нь эзгүй байв. Энэ үед нөгөө талаас ханыг нь цохих чимээ улам бүр чангараад ирсэн төдийгүй сүүлдээ бүр нураахаар шийдэн лантуугаар цохиж байгаа юм шиг их даацын том хана нь тэр аяараа доргин газар хөдөлж байгаа юм шиг хананд өлгөсөн хөхөөтэй цаг нь санжганан ганхаад эхэлсэн байна.

Сандаг маш их айж басхүү өмчөө хамгаалах сэтгэл төрсөн учраас үүдэнд байсан төмөр сүхийг шүүрэн бариад гадагшаа гарчээ. Ингээд эсрэг талын нурсан байшингийн туурь луу дөхөж очоод "Хөөе муу тэнэмэлээ яах гээд байшингийн хана ухаад байна вэ "гэж хашгирсан боловч хариу хэн ч дуугарсангүй. Тэрбээр хашаан дээгүүрээ өнгийн гар чийдэн тусгаж харсныхаа дараа хэн ч байхгүй байсан учир буцаж гэртээ орохоор шийдэв. Гэтэл хэн нэг нь хаалгыг нь дотроос нь түгжчихсэн байлаа. Намайг хажуу талын айлын хашаа руу өнгийж байх хооронд тэнэмэл хулгайч араар явж ороод хаалга дотроос нь түгжчихлээ гэсэн бодол төрмөгц Сандагийг айдсаас илүү өмчөө бусдаас хамгаалах хүсэл эзэмдсэн аж. Тиймээс цонх руугаа явж очоод "Хөөе хулгайч аа наад хаалга онгойлго. Тэгэхгүй бол цагдаа дуудлаа шүү. Эсвэл энэ сүхээр хаалгаа эвдэж ороод тархийг чинь бяц цохино шүү" хэмээн орилсоноо гэнэт таг дуугүй болчихов. Учир нь гэрт нь хоёр хүн сууж байгаа нь цонхны завсраар тодхон харагдаж байх нь тэр. Хоёулаа чармай шалдан. Нэг нь тэдний хажуу талын нүүгээд явчихсан хөрш айлын эхнэр. Гэхдээ тэр хүүхэн хоёр жилийн өмнө ходоодны хорт хавдраар өөд болсныг Сандаг яахин мартах билээ. Нэрийг нь Должин гэдэг байсан юм. Должин үсээ задгай тавиад унжуулчихсан харин үс нь тэр аяараа цал буурал болчихсон ч хөх дэлэн нь залуу хүүхнийх шиг л сэрийн цоройж боссон байв.

Талийгаач Должин 41 насандаа мөнх бусыг үзүүлснийг Сандаг мэднэ. Ердөө хоёр жилийн өмнө шүү дээ. Гэтэл үс нь цал буурал болчихсон байгаа нь үхэгсэдийн ертөнц гэдэг ямар гунигтай аймшигтай юм бэ гэсэн бодлыг Сандагт төрүүлж бушуухан шиг зугтаахыг хүссэн боловч айсандаа хоёр хөл нь газар шаасан гадас шиг л тэр дороо хөшиж орхисон байлаа. Талийгаач Должингиин хажууд сууж буй шалдан хүн нь харин зүс үзээгүй ширвээ сахалтай хижээл эр байв. Тэрхүү хижээл эр яг л бодигийн тамирчин ч юм уу эртний Грекийн уран зурагт гардаг бурхад шиг л булчин шөрмөс нь зангирсан нэгэн байсан бөгөөд нэгэнт нас барсан эмэгтэйтэй хамт байгааг бодоход амьд хүн биш гэдэг нь ойлгомжтой байв. Сандагийн гэрт орж ирсэн үхсэн хүмүүс удалгүй нүдэн дээр нь тэврэлдэн үнсэлдэж зууралдан нэг нэгнээ илж таалаад эхэлсэн нь бүр ч аймшигтай явдал байлаа.

Сандаг нэг л мэдэхэд аяархан гишгэсээр тэндээс холдож чадсан байсан бөгөөд гэрийнхээ хашааны хаалгыг онгойлгон гадагшаа гармагцаа бушуухан тэндээс ум хумгүй зугтаасаар хадмынхаа барааг үүр хаяарч байхад л сая нэг юм олж харжээ. Маргааш нь Сандаг шууд л мөнөөх газар чөлөөлж буй барилгын компанитай очиж уулзсан бөгөөд "Ах нь хашаа байшингийнхаа газрыг шууд 25 сая төгрөг бэлнээр нь тоолж аваад өгчихье" хэмээн гуйсан аж. Тэрбээр бүрлээч нарын орогносон байшинд ахиж ганц ч хонохыг хүсээгүй аж. Ийнхүү газраа бэлэн мөнгө болгосныхоо дараа Сандаг ум хумгүй тэндээс явж оджээ. Байшин саванд хий үзэгдэл болон сүнс орогнох нь элбэг гэсэн яриа бий. Тийнхүү байранд орогносон хий үзэгдлүүд ойр хавийнх нь байшин барилгыг нураан сүйтгээд эхэлмэгц тэндээ бүтэн үлдсэн бусад байшин руу шилжин нүүдэг байж болох юм. Буддын шашны лам нар ер нь ингэж л тайлбарлах нь лавтай. Харин Сандагийн хувьд бол эцэстээ түүнийг газраа чөлөөлөхгүй гүрийгээд байхаар нь барилгын компанийн зүгээс чөтгөр шулмаар айлган сүрдүүлэх жүжиг зохиосон байж болзошгүй юм. Би түүнийг нь сайн шалгалгүй жаахан хүүхэд шиг айж бачимдан өмдөндөө шээсээ савируулж гүйснээс болоод барилгын компанийн айхтар ов мэхэнд автаж үнэтэй газраа хямдхан өгсөн ч юм бил үү гэсэн сэжиг төрсөн боловч түүнийгээ нотолж чадаагүй болохоор яалтай ч билээ дээ.

Тэмдэглэсэн Ц.Хандмаа

ЭХ СУРВАЛЖ: ХОРИОТОЙ БҮС СОНИН