Манай орны одоогийн мөрдөж байгаа эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоо нь зах зээлийн нийгмийн уялдаа шаардлага, анагаах ухааны хөгжил дэвшилтэй хөл нийлүүлэн алхаж чадахгүй байна. Иймд хугацаа алдалгүй эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоог цогцоор нь өөрчлөх шаардлагатай байгаа бөгөөд энэхүү өөрчлөлт нь эрүүл мэндийн салбарын хөгжилд чухал ач тус өгөх болно.

Эрүүл мэндийн даатгалын хуулийн шинэчилж найруулсан төсөл Улсын Их Хурлын намрын чуулганаар хэлэлцэгдэх гэж байгаа нь эрүүл мэндийн салбарт шинэчлэл авчрах чухал үйл явдал болно гэж бид итгэж хүлээж байгаагийн зэрэгцээ, дэлхийн хөгжилтэй улс орнуудад болон монгол улсынхаа өнцөг булан бүрт ажиллаж суралцаж байгаа залуусын санаа бодол, мэдлэг туршлагыг энэхүү хуулийн төсөлд санал болгохыг зорилоо.

Дэлхийн улс орнуудад эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоо нь тухайн улсын эдийн засгийн хөгжил, хүн амын өвчлөлийн байдлаас хамаараад харилцан адилгүй байдаг билээ.

Манай улсын эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцооны одоогийн мөрдөж байгаа журам болох үндсэн багцад хамаарах даатгалаар үзүүлэх тусламж үйлчилгээ хэт хязгаарлагдмал байгаа бөгөөд КТГ-н шинжилгээнээс эхлэн хагалгаанд хэрэглэх өртөг өндөртэй, багаж хэрэгсэл, протезийн төлбөрийг үйлчлүүлэгч өөрөө 100 хувь төлж байгаа нь даатгуулагчийн хувьд сэтгэл ханамж авч чадахгүйд хүргэж байна.

Эрүүл мэндийн тусламж үзүүлдэг байгууллагуудын эдийн засгийн чадавхи муу, эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсдын цалин бага, өртөг өндөртэй орчин үеийн, чанартай багаж хэрэгсэл, эм тариа авах санхүүгийн тогтвортой эх үүсвэр байхгүй, эрүүл мэндийн даатгалаас тухайн үйлчилгээ үзүүлж буй байгууллагад нэг оношоор тогтоосон бодит бус зардлын өртөг шингээсэн санхүүжилт орж ирдэг, санхүүгээ эмнэлэгүүд бие даан захиран зарцуулах эрх зүйн орчин бүрдээгүй байгаагаас болоод бидний өнгөрсөн зуунд хэрэглэж байсан аппарат, багаж хэрэгсэл, арга барил төдийлөн шинэчлэгдэж чадахгүй байсаар байна. Эдгээр бодит байдал нь үйлчлүүлэгчийн эрүүл мэнд, эмчилгээний чанар үр дүн, эмч нарын ур чадвар, эрүүл мэндийн салбарын хөгжил зэрэг олон зүйлд сөргөөр нөлөөлж байна.

Зарим өндөр хөгжилтэй, хүн ам олонтой, даатгалын байгууллага нь чадамжсан оронд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг даатгалын байгууллагаар дамжуулан үнэ төлбөргүй хүргэдэг бол ихэнх хөгжилтэй улс оронд эрүүл мэндийн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ авахад шатлал бүрт харилцан адилгүй төлбөртэй хүргэдэг байна.

Өндөр хөгжилтэй ихэнх оронд оношлогооноос эхлээд хэвтэж эмчлүүлсэн болон мэс засал эмчилгээ хийлгэсэн бүх тохиолдолд, ашигласан зүү тариур хөвөн бинт, эм тарианаас эхлээд эмчилгээнд хэрэглэсэн өндөр өртөг бүхий багаж хэрэгсэл, протез, эмч сувилагчийн ажлын хөлс гээд тухайн үйлчлүүлэгчийн эмчилгээ үйлчилгээнд гарсан бодит зардал тухайн улсын хууль журмын дагуу зохих хувиар даатгалын байгууллагаас төлөгдөж байдаг бөгөөд эмнэлэгүүд нь санхүүгээ бие даан захиран зарцуулах эрх зүйн зохицуулалтаар хангагдсан байдаг.

Эмнэлэгүүд санхүүгийн бие даасан эрх зүйн чадамжтай болсноор тендер нэрийн доор олон шат дамжлагаар ирсэн зах зээлийн үнээс өндөр үнэтэй багаж төхөөрөмжийг авах бус өөрсдийн хэргэцээ шаардлаганд нийцсэн орчин үеийн аппарат тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслээр материаллаг хангамжаа шинэчилж, эмнэлэг бүр дотоод журмынхаа дагуу ажилчдынхаа цалинг хийснээр нь үнэлж урамшуулах нөхцлийг бүрдүүлж өгнө.

Бид энэ байдалд хүрэхийн тулд дараах хэдэн саналыг эрүүл мэндийн даатгалын хуулийн төслийг боловсруулж байгаа ажлын хэсгийнхэнд болон хуулийг хэлэлцэж батлах улсын их хурлын эрхэм гишүүдэд сонордуулж байна.

1. Эрүүл мэндийн заавал даатгалын үйл ажиллагааг монгол улсын хэмжээнд эрүүл мэндийн даатгалын бие даасан эрх бүхий байгууллага / Монгол улсын иргэний эрүүл мэндийн даатгалын байгууллага гэх / эрхлэх.

2. Эрүүл мэндийн даатгалд даатгуулагчийн сар бүр төлж буй шимтгэлийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх.

Манай улсын анагаах ухаан болон эрүүл мэндийн системийн хөгжил хөгжингүй орнуудтай харьцуулахад уначихсан байгаа өнөө үеийн тулгамдсан асуудал нь эрүүл мэндийн салбарт хийгдэх эдийн засгийн тогтвортой хөрөнгө оруулалт бөгөөд эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийн чухал асуудлын нэг нь санхүүгийн тогтвортой эх үүсвэрийг бий болгох явдал юм. Хөгжилтэй орнуудын туршлагаас харахад энэхүү санхүүгийн тогтвортой эх сурвалж нь даатгалын шимтгэл байдаг.

Одоогийн мөрдөж байгаа даатгалын хуулиар аж ахуйн нэгж , байгууллагын ажилтаны

шимтгэлийн хэмжээ нь хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын 4 хувь, үүнээс ажил олгогчийн хариуцан төлөх нь 2,0 хувь, ажилтан буюу даатгуулагч өөрөө хариуцан төлөх нь 2,0 хувь байна.

Үүнийг 6-10 хүртэл хувь болгох. Үүний 50 хувийг ажил олгогч харин үлдсэн 50 хувийг ажилтан төлдөг байхаар зохицуулах. Хөдөлмөрийн хөлсний шимтгэл төлөх ажилтны төлөх шимтгэлийн 50 хувийг сарын үндсэн цалингаас бодож тооцох.

Төрөөс шимтгэлийг нь хариуцдаг иргэд, их, дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн өдрийн ангийн суралцагч, малчин, ял эдэлж байгаа хоригдол, иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 6.1.1-д заасан иргэний сард төлөх шимтгэлийн хэмжээ, гадаадын иргэн, харъяалалгүй хүний сарын шимтгэлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх.

Оюутнуудын даатгалын шимтгэлийн хэмжээг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 6-10 хүртэлх хувиар тооцон даатгалд хамруулах.

Хөдөө аж ахуйн салбарт ажиллагсдын (малчид, тариаланчид) хувьд хөдөлмөр эрхлэгчдийн нэгэн адил орлого олж буй тул хөдөлмөрийн хөлсний дундаж хэмжээний 6-8 хүртэлх хувиар тооцон даатгалд шимтгэл төлөхөөр зохицуулах.

3. Даатгалаар үзүүлэх тусламж үйлчилгээний нэр төрлийг нэмэгдүүлэх болон даатгалаас эрүүл мэндийн байгууллагад олгож байгаа мөнгөн дүнг тухайн иргэний эмчилгээ, үйлчилгээнд гарсан бодит зардлыг тооцсон хэмжээгээр олгож байх.

Одоогийн мөрдөж байгаа нэг оношинд олгогдож байгаа үнэлгээг дахин үнэлэх ингэхдээ орчин үеийн оношлогоо, эмчилгээнд хэрэглэгдэж байгаа эм тариа багаж хэрэгслийн дундаж үнээр бодож гаргах.

Аливаа эмчилгээ үйлчилгээ нь даатгалын явцуу заалтанд баригдаж биш орчин үеийн эмчилгээний стандартад тохирсон даатгалын системээр дамжиж чанартай хүрдэг байх ёстой.

Өндөр өртөгтэй мэс засал, түүнд хэрэглэгдэх багаж хэрэгсэл, протез бусад өндөр өртөг бүхий эмчилгээг даатгалд хамруулах, ингэхдээ даатгалаас өгөх хувиар дамжуулан даатгуулагчаас гарах зардал нь 50 хувиас ихгүй байхаар зохицуулах.

Эм тариа, багаж хэрэгсэл, протез болон эмнэлгийн хэрэгслийн чанар, үнэнд улсаас нэгдсэн шинэ стандарт гаргах, зах зээл технологийн хөгжилтэй уялдуулан жил бүр шинэчилдэг байх. Даатгалаар төлөгдөж буй эм, багаж хэрэгсэл, эмнэлгийн хэрэгсэл, эмчилгээ үйлчилгээ нь олон улсын жишигт нийцсэн, чанарын шаардлага хангасан байх.

Ингэснээр иргэд маань эх орондоо орчин үеийн дэвшилтэт технологиор хангагдсан бүх төрлийн эмчилгээ үйлчилгээ авах боломж бүрдэхээс гадна эмнэлгийн ажилчдын ажиллах нөхцөл сайжирч гадаадад явж сурсан мэдснээ бүрэн хэрэгжүүлэх боломж нээгдэнэ.

4. Даатгуулсан иргэн бүр эрүүл мэндийн байгууллагаас авсан тусламж үйлчилгээний нийт үнийн дүнгийн 0-30 хувийг өөрөө төлдөг байхаар хуулиар зохицуулж өгөх.

Өндөр хөгжилтэй зарим улсын хувьд бага насны хүүхэд эмнэлгийн үйлчилгээний 20 хувь, насанд хүрэгчид болон хөдөлмөр эрхлэгчид 30 хувь, өндөр настангууд 10 хувийг тус тус өөрсдөө төлдөг.

Манай орны нөхцөлд энэхүү заалтыг хэрэгжүүлэхдээ эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний шатлал тус бүрээр иргэний өөрөө төлөх хувь хэмжээг тогтоох.

Сумын эмнэлэг, өрхийн эмнэлэгээр үйлчлүүлэхэд үйлчилгээний үнийн дүнгийн 0-10 хүртэлх хувийг, сум дундын эмнэлэг, аймаг, дүүргийн эмнэлэгт үйлчлүүлэхэд эмчилгээний үнийн дүнгийн 10-20 хүртэлх хувь, улсын хэмжээний нэгдсэн эмнэлэг, төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлэгүүдэд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авбал үйлчилгээний үнийн дүнгийн 20-30 хүртэлх хувийг өвчтөн өөрөө төлдөг байх.

Манай улсын төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн төвүүдийг эс тооцвол дээд шатлалын ихэнх эмнэлэгүүд дүүргийн болон аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт эмчилгээ үйлчилгээ авах боломжтой үйлчлүүлэгчдийг хүлээн авч үйлчилгээ үзүүлж байгаа нь дээд шатлалын эмнэлэгүүдийн ачааллыг улам ихэсгэж байна.

Хэрэв иргэний төлөх хувийг даатгалын хуулинд шатлал харгалзан тогтоовол сумын болон аймаг дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт эмчлүүлэх боломжтой онош бүхий иргэд эдийн засгийн хувьд өөрт нь ашигтай, эмчилгээ үйлчилгээний хувьд адил төстэй байх тул тухайн шатлалынхаа эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлэх сонирхол төрж дээд шатлалын эмнэлэгүүдийн хэт ачааллыг бууруулахаас гадна иргэд эрүүл мэнддээ одоо байгаагаас илүү анхаарал тавьж эрүүл мэндийн үнэлэмж нэмэгдэх сайн талтай.

5. Эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдсан иргэн харьяалал, шатлал үл харгалзан эмчээ сонгож үйлчлүүлж байгаа тохиолдолд даатгалын хуулиар тогтоосон иргэний өөрөө төлөх хувиас тухайн эмчийн мэргэжил ур чадвар, туршлагыг үнэлсэн зохих хувийг эмчид олгодог байхаар эмнэлэг дотоод журмаараа зохицуулж өгөх.

Хийснийхээ хэрээр цалинждаг систем нь эмчийн ур чадвар, ажлын бүтээмжийг нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ эмч өвчтөний харилцаанд эерэг хандлага төрүүлж эмчилгээний чанар үр дүнд сайнаар нөлөөлнө.

6. Эмнэлэгт байнга хэвтэж эмнэлгийн ачаалал үүсгэдэг, даатгалын системийн мөнгийг тогтмол хэрэглэдэг хэрэглэгчдийг хязгаарлах үүднээс нэг өвчтөний эмчилгээ үйлчилгээ, эмийн худалдан авалтанд зориулан тухайн жилд даатгалын сангаас төлөх төлбөрийн дээд хязгаарыг тогтоож өгөх.

Шинжлэх ухаан технологи асар хурдтай хөгжиж буй даяаршилын эрин үед дэлхий дахинд жил бүр эмнэлгийн хэрэгсэл, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний үнэ нэмэгдэж хэлбэлзэж байдаг. Манай орны хувьд хэдэн жилийн турш энэхүү үнэлгээ хийгдэхгүй байгаа нь эрүүл мэндийн салбарын эдийн засгийн чадавхийг бууруулах нэг хүчин зүйл болж байна. Иймд манай улсын хувьд эрүүл мэндийн үйлчилгээний зардлыг жил бүр шинэчлэн тогтоож хэвших шаардлагатай байна.

7. Удаан хугацааны эмчилгээ асаргаа шаардлагатай болон хөгжлийн бэрхшээлтэй байнгын эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ шаардагддаг өвчтөнд зориулан ЭМД-ын сангийн харьяа тусгай сан байгуулах.

Тэр сангийн хөрөнгөөр үйлчлүүлэгчдэд гэрээр болон эмнэлгийн нөхцөлд үзүүлэх асаргаа, эмчилгээг шийддэг болох. Энэхүү сангийн санхүүжилтийг хаанаас хэрхэн бүрдүүлэхийг төр хуулиар зохицуулж өгөх.

8. Эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагууд даатгалд хамрагдсан иргэдэд төлбөртэй ор, өөрийн хүсэлтээр эрхтэн засах, эрхтэн нөхөн сэргээх болон гоо сайхны эмчилгээ үйлчилгээ, ажлын бус цагийн эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх зэргийн үед болон 6 сараас дээш хоног хэвтэн эмчилгээ хийлгэж байгаа үйлчлүүлэгчдээс эмнэлгийн дотоод журмын дагуу нэмэлт төлбөр авах эрхтэй байх.

Энэ төлбөр нь эмнэлэгүүдийн багаж тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл, боловсон хүчний хөгжил, ажилчдын нийгмийн асуудлыг санхүүжүүлэх сангийн эх үүсвэр болохыг хуульчилж өгөх. Дэлхийн ихэнх улс орны эмнэлэг ажлын бус цагаар эмнэлгийн үйлчилгээ авч байгаа өвчтөнд илүү төлбөртэйгөөр үйлчилдэг энэ журмыг нэвтрүүлэх. Энэ нь ажлын бус цагаар яаралтай түргэн тусламжийн үйлчилгээ авч байгаа үйлчлүүлэгчдэд ч мөн адил хамаардаг байх.

“Монголын Эрүүл Мэндийн Салбарын Залуучуудын Холбоо” ТББ

Эрүүл мэндийн даатгалын хуулийн өөрчлөлтөөс эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэл эхэлнэ
Tweet
Bolod.mn