Богд хааны ногоон ордон баригдах болсон учир нь шашин, төрийг хослон баригч VIII Богд Жавзундамбын Дэчингалбын хэрмэн дэх шар ордон шатсантай холбоотой. Ногоон ордны уран барилгын цогцолбор Шаравпэлжээлин буюу Билгийг хөгжүүлэн бадруулагч сүмийг 1893-1906 оны хооронд барьж дуусгажээ.

Ногоон ордны Махранзын сүм, Эрдэнэ итгэмжит сүм, Лаврин сүмүүд ч энэ үед баригдсан юм. Богд хааны өвлийн ордон гэгддэг хоёр давхар цагаан байшинг Оросын III Николай хаанаас VIII Богдод бэлэглэсэн барилгын зураг төслөөр 1905 онд барьжээ. Богд хаан, хатан Дондогдуламынхаа хамт энэ байшинд 20 гаруй жил амьдарсан түүхтэй. Богд хаан, Дондогдулам хатны эдэлж хэрэглэж байсан хувцас, хаан, хатан хоёрын ор сэнтий, хааны титэм, малгай, гадаад улс орнуудаас бэлэглэсэн амьтны чихмэл, барын арьсан гэр зэргийг өвлийн ордонд дэлгэн тавьсан нь байдаг.
Богдын ногоон ордонг 1926 оноос музей болгосон юм.Ногоон ордны Махранзын сүмийн хаалганы дээд талд алтан шар луугаар хүрээлж чимсэн хөх модон самбарт алтан үсгээр “Билгийг хөгжүүлэн бадруулагч сүм” хэмээн санскрит, түвд, монгол, хятад, манж хэлээр бичсэн нь бий. Махранзын сүм нь Дөрвөн их хааны сүм юм. Гал, ус, газар, тэнгэр дөрвөн махбодын эзэд болох Ёлхорсүрэн, Жамъянсан, Пагжийбуу, Намсрайг ертөнцийн дөрвөн зүгийн эзэд хэмээн Буддын шашны номлолд үздэг. Эдгээр бурхад бурханы шашныг элдэв түйтгэр саадаас сахин хамгаалдаг гэсэн домогтой. Эрдэнэ итгэмжит буюу Найдан сүмд шашны хурал номын үед хэрэглэдэг хөгжим жансаг, Бизьяа, Аюуш, Цагаан дарь эх, Буддын шашныг залгамжлагч Зонхова Лувсандагва, түүний шавь нарын хөөмөл дүр зэргийг дэлгэн тавьсан байдаг.
Найдан сүмд жил бүрийн зуны сүүл сард Дэчингалав дацангаас 8-16 лам ирж Богдод зориулж “Найданчог хурдаг байв. Эрдэнэ итгэмжит сүмийн баруун, зүүн талд орших жижиг сүмд Богдын ордон, шүтээний сүмд ажилладаг донин, сойвон нар, ордны бараа бологч, шадар хүмүүс байрлаж байжээ.Баруун талын сүмд өдгөө XIX зууны эцэс, ХХ зууны эхэн үеийн монгол урчуудын урласан зээгт наамлыг дэлгэн тавьсан байдаг. Харин зүүн талын сүмд тухайн үеийн зураачдын эрдэс чулуу, шороон будгаар зурсан танка зураг, бурхадын хөрөг бий.Ногоон лавиран болон өмнө талынх нь хоёр жотхан сүм Богд хааны гол шүтээний сүм байж. VIII Богд зуны цагт энэ сүмд өдөр бүр ном бясалгаж нямба хийдэг байв. Лавиран сүмийн дээд талын жижиг сүмд Богдын гол шүтээн Очирдарь бурханыг залж байжээ. Харин одоо эндээс Өндөр гэгээн Занабазарын бүтээсэн хорин нэгэн дарь эх, бусад урчуудын бүтээлийг сонирхох боломжтой.Баруун талынх нь сүмд дээр үед аймгийн хан, ван, гүн, бэйс, бэйл, шадар сайд нар байрлаж байв. Сүүл үед Богдын бурханы сангийн сүм хэмээн нэрлэсэн юм. Бурханы сангийн сүмд XIX-XX зууны эхэн үеийн монгол урчуудын гуулин цутгамал, хөөмөл, шуумал, баримал сийлбэр зэргийг дэлгэн тавьжээ. Зүүн талынх нь сүм Богдын олон сүмбүм хүлгэн судруудыг залсан номын сан байж.
Харин одоо энд Богдын хэрэглэж байсан судар ном, судрын бар, бурхадын хэв, бурхан багш 16 Найдангийн хамт, Аюуш бурхад, 1912 оны нийслэл хүрээний гэрэл зураг, сүмийн загвар зэрэг зүйлс хадгалагдаж байна. Ямпай буюу халхавч хаалга, Асарт гурван хаалга буюу ямба ёслолын хаалга, шөргөн хайс, тугны мод, андинмэн хаалга буюу амгалан энхийн хаалга нь тус тусдаа давтагдашгүй ур хийцтэй бүтээгдсэн байдаг. 1912-1919 онд барьсан Андимэн хаалгыг гэхэд Зоригт цолтой Баажав тэргүүтэй Санжид, Тэжаан нарын нэртэй уран барилгачид нэг ч хадаасгүйгээр 108 төрлийн оньс сүлжээг ашиглан барьжээ.
Ногоон ордонд хувцасны сангийн байшин бий. Энэ байшинг 1913 онд өвлийн ордны өмнө талд тулган барьсан юм.Ногоон ордноос зарим жижиг сүм, Дарь эхийн сүм, аж ахуйн үйлчилгээний барилгууд, амьтдын байр зэрэг нь хадгалагдаж үлдсэнгүй.Дамбадаржаалин хийдХалхын анхны гурван хийдийн нэгд багтдаг Дамбадаржаалин буюу шашныг бадруулагч хийд 1761-1765 онд баригджээ. Улаанбаатар хотын хойд дүүрэг, баруун, зүүн Сэлбийн уулзварт оршдог энэ хийдийг II Богд Жавзундамба хутагтын дурсгалд зориулж Манжийн хааны зарлигаар барьсан гэдэг. Манжийн хааны буулгасан зарлигийг монгол, төвд, манж, хятад хэлээр тэмдэглэж сийлбэрлэсэн гэрэлт хөшөө хийдийн түүхийн сүмд бий.Дамбадаржаалин хийд ерөнхий төлөвлөлт, хийц, өнгө, будаг, чимэглэлийн хувьд Амарбаясгалант хийдтэй адилхан. Боржин чулуу, хөх тоосго, хөх ваар мод зэрэг зүйлс барилгын үндсэн материал болжээ. Давхар хэрэмтэй. Цогчин дуганыг хийдийн голд байрлуулж бусад сүм дуганыг тэгш хэмийн төлөвлөлтөөр хоёр талд нь байрлуулсан байна.Хийдийн хэрмийн баруун хойд талын өнцөгт II Богдын шарилын суваргыг 1774 онд босгосноор уг шарилын сүмийг тахих болжээ. II Богдын шарилыг дөрвөн жилийн дараа хийдэд шилжүүлэн авчирсан юм.Дамбадаржаалин хийд Цогчин дуган, 12 аймгийн дуган, дөрвөн дацан, 25 дугантай, 1500 лам ном хурдаг томоохон хийд байж. Дамбадаржаалинд Гавжийн дамжаа гэдэг хурал хуруулж, эрдмийн цол мяндаг хүртээдэг байжээ.
Тус хийдэд шашны хурал ном 1930 он хүртэл хурж хэсэг хугацаанд тасалдсан түүхтэй. Хожим 1990 онд лам нар Сэцэнхан аймгийн гэр дуганыг өөрсдийн хүчээр засч хурал хурж эхэлжээ.Дамбадаржаалин хийдээс хийц, төлөвлөлтийг нь нэлээд өөрчилсөн цогчин дуган, жин хонх, жин хэнгэрэгний сүм түүхийн баруун, зүүн сүм, лавиран, хоёр жотхан, Асархаалга, хэрэмний үлдэгдэл, 4 дуган л үлджээ. Тус хийдийг 1971 онд улсын хамгаалалтад авсан юм.Мэгжиджанрайсиг бурханы сүмМэгжиджанрайсиг бурханы сүм нийслэл хотын баруун талын Гандан хийдийн дэнжид, Гандантэгчинлэн хурлын дуганы архан талд бий. VIII Богд Жавзундамба хутагт сэтгэл энэрлийн бэлгэдэл Мэгжиджанрайсиг бурханд зориулж сүм босгох зорлигийг 1911 онд буулгажээ.1913 онд сүмийг барьж дуусгасан байна. Мэгжиджанрайсиг сүм тухайн үедээ нийслэл хүрээний зонхилогч өндөрлөг болж байв.“…Гадаа гэрэлд явж байгаад ороход бүрэг харанхуй болж биеийг сэрүү татуулан ямар нэгэн болгоомжилсан ёслолын нам гүм байдал эзэмдэнэ. Бүрэг харанхуйн дундаас нүдний өмнө маш том бадамлянхуа цэцгийн алтадмал дэлбээд тодрох нь дээш харахад алтан шармал бие эрхтэн нь гялалзан сүмийн дээврийг титмээрээ тулсан асар том бурханы дүрсийг сэтгэн ухамсарлах завдалгүй байтал нүднээ тусах нь гайхалтай.
Бурханы гар цээжиндээ залбирал хийж, үл хөдлөх нүд нь алс хязгаарт чиглэж, уруулд нь амарлингуй инээмсэглэл тодрох аж. Энэ том бурханы дүрийн хоёр хажуугаар шармалдсан гуулиар хийсэн үүлний дүрснүүд, өмнө талаар нь шар, цэнхэр өнгийн том, жижиг, дунд зэргийн хадгууд бурханы дүрийг халхлах шахам байв”.Оросын эрдэмтэн И.Майский 1920 онд Жанрайсиг бурханы сүмд орж үзээд ийн бичсэн байдаг. Сүмийн барилгын ажилд 236000 лан мөнгө зарцуулснаас 100000 лан мөнгийг бурхан бүтээхэд зориулжээ.Барилгын өндрийг 30 метр гэж тооцож хийсэн нь бурханыг 80 тохой дотор багтаан босгох тэг зураг үйлдсэнтэй холбоотой байв.Н.М.Щепетильников 1960 онд хэвлүүлсэн “Монголын уран барилга” хэмээх номондоо уг сүмийг хятад, төвдийн холимог хэлбэрээр барьсан гэж үзсэн бол Д.Майдар “Монгол архитектур ба хот төлөвлөлт” гэдэг номондоо монгол уран барилгын бүтээл болохыг тодорхой өгүүлсэн байдаг.
Б.Даажав сүмийн барилгын ур хийцэд хэрэглэсэн арга барилыг монгол гэрийн тэг зураглалын үндсэн зарчим дээр шийдвэрлэсэн монгол гэр хэлбэрт барилгын нэгэн төрөл гэж үзсэн нь бий.Жанрайсиг бурханы сүмийг 1930 онд засварлаж дээд давхрын цонхны жааз, тоосгоны хананы дээд төгсгөл, хашлагын мод муудсаныг бүрэн сольсон байна. Үүнээс хойш 38 жилийн дараа Монгол, ЗХУ, БНХАУ-ын уран барилгачид хэмжилт судалгаа хийж нарийвчилсан судалбар зураг гаргажээ. Судалгааны явцад сүмд зүүн урагш ихээхэн хазайлт үүссэнийг тогтоожээ.Хазайлтыг хэвийн байдалд оруулж бэхлэх аргуудыг дэвшүүлсэн хэдий ч алтан шармал чимэглэлүүдийг өнгөлөх, дахин шармалдах зэрэг зөвхөн өнгө будгийн ажил хийсэн байна.1996 онд Жанрайсиг бурханыг бүрнээр нь сэргээн бүтээж, сүмийг шүтээний газар болгосон юм.