БШУ-ы сайд Л.Гантөмөр хичээлийн шинэ жил эхлэх гэж байгаатай холбогдуулан тулгамдаж буй асуудлын талаар сэтгүүлчидтэй уулзалт хийв.

-Энэ жил алтан гахай жилийн хүүхдүүд нэгдүгээр ангид элсэн орно. Тэгэхээр сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийн асуудал анхаарал татаж байна?
-Өнгөрсөн хугацаанд улсын төсвөөр баригдсан барилга байгууламжийн хүүхэд явж болох дүүргэлтийн дээд хэмжээ нь 66 хувьтай байна. Тиймээс цэцэрлэгт хүүхдээ оруулчих юмсан гэсэн бодолтой ч хүүхдээ оруулж чадахгүй байгаа эцэг эхчүүдийн санал гомдол, чирэгдэл тасрахгүй байна. Бид нэг жилийн хугацаанд энэ асуудлыг бүрэн шийдэж чадахгүй. Тиймээс хотын удирдлагатай хамтран, Засгийн газраар хэлэлцүүлэн, 2015 он гэхэд цэцэрлэгийн хүртээмжийг бүрэн шийдэхээр ажиллаж байна. Энэ жил улсын хэмжээнд 32, дэлхийн банкны санхүүжилтээр 25 цэцэрлэг ашиглалтад оруулна. Ингээд энэ ондоо 66 хувийг 75 хувьд хүргэх зорилго тавиад байгаа.  Үүнийгээ биелүүлнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна. Энэ онд хувийн хэвшлийн 103 цэцэрлэг саналаа ирүүлснээс 53 нь шинээр зөвшөөрөл аваад ажиллаж байна. Концессийн хуулийн дагуу ирэх онд 89 бага сургууль, цэцэрлэгийн комплекс барих ажлынхаа талыг нь ашиглалтад оруулна. Нэгдүгээр ангид орох хүүхдийн тоо өнгөрсөн жилээс 8331-аар  илүү байна. Зарим сургуульд ачаалал нэмэгдэж байгаа ч сургууль олдохгүй гэдэг асуудал байхгүй. Бүх хүүхэд сургуульд орж чадна. Хувийн 19 сургууль 451 хүүхэд шинээр элсүүлэн авна.
-Сурагчийн дүрэмт хувцасны маргаан намдахгүй байна. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?
-УИХ-аас боловсролын тухай хуульд бага дунд боловсрол эзэмшиж байгаа сурагчид дүрэмт хувцас өмсөнө гэж заасан. Засгийн газар болон Боловсрол, шинжлэх ухааны яам үүнийг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй. Засгийн газрын зүгээс энэ дүрэмт хувцсыг дотооддоо үйлдвэрлэж болдоггүй юмуу гэсэн санаачилга гаргасны дагуу үйлдвэрлэгчидтэй Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн  яам ярилцсан. Тэгээд загвараа гаргавал үйлдвэрлэхэд бэлэн байна гэсэн. Дүрэмт хувцасны загварыг аймаг, дүүргийн  боловсролын  газрууд батална. Ямар загвар, чигийг барих вэ гэсэн жишиг загварын уралдаан зарлаж, яамнаас ажлын хэсэг гарч жишиг загварыг баталсан. Дотоодын 117 үйлдвэр дүрэмт хувцас үйлдвэрлэж байна гэсэн мэдээлэл Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн яамнаас өгсөн. Өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад бага ангийн эмэгтэй хүүхдийн дүрэмт хувцас 10 мянга, эрэгтэй нь 20 мянган төгрөгөөр үнэтэй гарч байна. Монголын хүүхдүүд чанартай, хамгийн сайн хувцас өмсөх ёстой гэсэн байр суурийг яамны зүгээс барьж байна. Засгийн газраас үнэхээр дүрэмт хувцас авч өгөх боломжгүй айлуудын судалгааг гаргахыг ХАХНХ-ын яаманд даалгасан. Ийм сургаар хүүхэддээ дүрэмт хувцас авч өгөх чадалтай мөртлөө энэ судалгаанд хамрагдах гэж дайралт битгий хийгээрэй гэж эцэг эхчүүдэд уриалмаар байна.  
-Төрийн өмчит их, дээд сургуулиуд энэ жил сургалтын төлбөрөө нэмсэн нь бас л асуудал үүсгээд байна ?
-Энэ жил ШУТИС кредит төлбөрөө 13, ЭМШУИС 16, МУИС 15 хувь нэмж байгаа гэсэн мэдээлэл авч байна. Үүнд хориг тавих эрх надад байхгүй. Сургалтын төлбөрийг хуулиараа тухайн сургуулийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл жил бүр тогтоодог. Тиймээс Боловсрол, шинжлэх ухааны яамны зүгээс тэдэнд албан бичиг явуулж төлбөрөө бууруул гэж шууд оролцох эрхгүй. Гэхдээ албан бусаар буюу сургуулиудын удирдлагуудтай уулзаж төлбөрөө өндөр хувиар нэмэхгүй байх хүсэлт тавьсан. Сургуулиудын төлбөрт хэт оролцож байсан учраас Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчдийн төлөө газраас “Яам их дээд сургуулиудын төлбөрийн нөхцөлд оролцох хууль, эрх зүйн үндэс байхгүй” гэж мэдэгдсэн. Сайн сурдаг, амьжиргааны түвшин доогуур төлбөрөө төлөх чадваргүй айлын хүүхдэд төрийн сангийн зээл олгох ажлаа үргэлжлүүлнэ. Мөн МУИС төлбөрөө нэмсэн ч зөрүүлээд сан байгуулж, сайн оюутандаа  өөрсдөө тэтгэлэг олгох болно гэж мэдэгдсэн. Тиймээс энэ санаачилга бусад сургуульд ч хэрэгжих ёстой.
-Их, дээд сургуулийн сургалтын төлбөр нэмэгдэхэд яамны зүгээс хяналт тавих боломжгүй байгаа нь эцэг эхчүүдийн найдлагыг тасалж байна?
-Хуулиар олгогдоогүй ч албан бусаар сургуулийн удирдлагуудад сургуулийн орлогынхоо тодорхой хэсгийг оюутнуудаас биш инновацийн төсөл, шинжлэх ухаан технологийн төсөл, зөвлөх үйлчилгээгээр олох хэрэгтэй гэсэн шаардлага тавьж байгаа. Сургуулиа хөгжүүлэхийн тулд сургуулийн бие даасан чиглэлийг хөгжүүлэх ёстой.  Сургалтын төлбөрөөс сургуулийн санхүүгийн 90 хувь нь босч байгаа. Мөн төгсөгчид ажилтай байх, сургуулийн төлбөрт дулдуйдахаа боль гэсэн шаардлага тавьж байна. Сургалтын төлбөрөөр авч байгаа мөнгө нь буцаад багшид нь цалин болж очдог, тухайн хүүхдэд нь лаборатори, дадлагын зардал болж очдог. Үүнийг эцэг эхчүүд ойлгох ёстой.

-Төлбөр нэмэгдсэн ч чанартайгаа дүйцдэггүй. Сургалтын чанар сайжирч байгааг нь хэрхэн хянах вэ?
-Чанар сайжирч байгаа юу гэдгийг төгсч байгаа хүүхдүүд ажилтай болж чадсан уу гэдгээр шалгана. Энэ жилээс эхлэн элсэлтийн шалгалт, төгсөлтийн шалгалтыг жилд хоёр удаа авна. Ингэснээр тухайн үед бэлтгэлээ хангаж чадаагүй хүүхдэд боломж олгох юм. Элссэн онооныхоо дагуу сургуульд ордог байх зарчмыг мөрдөж байна. Төгсч байгаа хүүхдүүдээ ажилтай болгож байвал тэр сургуулийн захирал сайн. Бусад талаар захирлын ажлыг үнэлэхэд хэцүү. Сургууль бүрт оюутныг ажилд зуучлах албыг байгуулж байгаа. Төгсөгчид чанартай байвал гараад ажилтай болно гэсэн үг. Тухайлбал, Боловсролын их сургуулийг чанартай төгсөхийн тулд дөрвөн жилд дөрвөн дадлага хийдэг болж байна.  Сургууль бүр өөр өөрийн онцлогт тохируулж, оюутнуудаа чанаржуулах ажлыг зохион байгуулах хэрэгтэй.
-Их, дээд сургуулийн хуваарь зарна гэсэн зар интернэтийн орчинд их байна. Үүнийг хэрхэн хянаж, хариуцлага тооцох вэ?
-Энэ жил элсэлтийн шалгалтыг онлайн түвшинд бүртгэсэн. Мөн Тагнуулын ерөнхий газар болон манай яаманд  мэдээлэл нь хадгалагдаж байгаа. Төрийн өмчит их, дээд сургуульд хүний авсан  хуваариар орно гэж байхгүй. Гадуур гарч буй хуваарь зарна гэсэн мэдээллийг Цагдаагийн газарт шалгаж өгөөч гэсэн хүсэлт явуулж байна. Хичээл хийхгүй байж байгаад сургуульд ордог,  сургуулийн ажилтанд мөнгө төлөөд арын хаалгаар ордог байдлыг таслан зогсооно.
-Хандивын анги гэж байдаг. Үүнийг хэрхэн зогсоох вэ?
-Их, дээд сургуульд хандивын анги гэж байсныг бүрмөсөн зогсоосон. Энэ жилээс төрийн өмчит их, дээд сургуульд хандивын анги байхгүй гэж ойлгож болно.
-Их, дээд сургуулийн захирлуудын томилгоо хэр шударга болсон бэ?
-Их, дээд сургуулийн захирлуудын сонгон шалгаруулалт хуулийн дагуу явагдсан. Сонгон шалгаруулалтыг төрийн албаны зөвлөлтэй хамтран зохион байгууллаа. Шалгарч чадаагүй  хүмүүсийн хувьд гомдол тасрахгүй. Нэр дэвшигчид сургуулиа яаж хөгжүүлэх хөтөлбөрөө танилцуулсан.  Нэр дэвшигч бүрийг улс төрчид дэмжиж байсан гэдгийг шударгаар хэлмээр байна. Гэхдээ улс төрчдийн нөлөөлөл ороогүй гэдгийг дахин хэлмээр байна. Манай яамны залуучууд нөлөөлөл оруулахгүй байх ажлыг маш сайн хийсэн. Төрийн албаны зөвлөл хүлээн зөвшөөрсөн, сайдын тушаал гарсан, Авлигатай тэмцэх газраас сонирхлын зөрчлийн мэдээллээ авчихсан, одоо ажил хэвийн урагшилна гэдэгт итгэлтэй байна.
-Нийслэлд нураах гэж байгаа сургууль, цэцэрлэгийн барилга бий. Сурч байсан хүүхдүүдийг нь хааш нь шилжүүлэх вэ?
-Нийслэлд өнгөрсөн жил 11, 3, 32 дугаар сургуулиудын барилгыг нураах НИТХ-ын шийдвэр гарсан. Дүүргийн боловсролын хэлтэстэй хамтарч дээрх сургуулийн хүүхдүүдийг хичээлийн шинэ жил эхлэхэд хүндрэл учруулахгүй байхаар ойр орчмын сургуульд нь хуваарилсан.
-Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ нэмэгдсэн болохоор оюутны тэтгэлэг нэмэгдэх үү?  Энэ талаар тооцоо судалгаа бий юу?
-Оюутны тэтгэлгийг нэмэгдүүлж чадна гэдэгтээ итгэлгүй байна. Яагаад гэдэл энэ жилийн эдийн засаг, төсвийн хүндрэлийг бүгд мэдэж байгаа. Засгийн газар, их хурлаар дэмжүүлэхэд ч хэцүү. Засгийн газар, их хурал холбогдох шийдвэрийг гаргана. Бид нэмэгдүүлэх саналаа явуулна, гэхдээ дэмжүүлж чадна гэж хэлж чадахгүй.
-Кембрижийн хөтөлбөр ямар шатандаа явж байна. Хичнээн төгрөг зарцуулаад байна?
-Кембрижийн олон улсын шалгалтын төвөөс зөвлөх үйлчилгээ авч байна. Зөвлөх үйлчилгээний дагуу математикийн хичээлийг 12 жилийн хугацаанд эзэмших, багшийн аргачлал, арга зүй технологи, хүүхдийг үнэлэх зэрэг аргачлалыг бүрэн аваад дуусч байна. Кембрижийн зөвлөгөөнд хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх технологи байхгүй. Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх технологи монгол талаасаа нэмэгдэж монголын үндэсний хөтөлбөр болж гарч ирнэ. Олон улсын байгууллага учраас төлбөр нь өндөр. Энэ жил гурван тэрбум төгрөг зөвлөх үйлчилгээний төлбөрт төлсөн. Зөвлөгөөг нэг хоёр жилдээ үргэлжлүүлээд авна. Олон улсын гурван сургууль ажиллаж байна. Энэ сургуулийн хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэн туршилт хийгээд явна.

Ж.Болор

/Монцамэ агентлаг/