Нэр хүнд, зэрэг дэвээрээ Дэлхийн болон Европын аваргын л дараа орох энэхүү тэмцээн хөлбөмбөгийн “уран дархчуудын” нутаг Бразилд болох гэж буйгаараа бүүр онцлог. Ердөө жил хүрэхгүй хугацааны дараа Бразилд хөлбөмбөгийн ДАШТ бас болно. Тиймээс ч “Бразил-2014” –ийн “Их сорилго” ч давхар болох юм. Хөлбөмбөгийн ертөнцөд “Хаан” Пелегээс эхлээд Гарринча, Зико, Ромарио, Роналду, Роналдиньо, Бебето, Кака гээд л үе үеийн олон арван “хаан хүүг” өсгөж торниулсан Бразилд хөлбөмбөгийн томоохон тэмцээн зохиогдоогүй тун удсан билээ. Дэлхийн аварга бол тээр жилийн, олон сая бразил хүмүүст “хар дарсан зүүд” болон үлдсэн , 1950 оны тэр тэмцээнээс хойш дахин айлчлаагүй байгаа бол тивийн аварга шалгаруулах тэмцээн ч хамгийн сүүлд 1989 онд Бразилд зохиогдсон билээ. Тэгэхээр энэ тэмцээнд улам их анхаарлаа хандуулж байна, дэлхий даяараа.

“Хар тосны” Хаант Улсын “өлгийдөж” авсан тэмцээн

“FIFA Confederations cup” буюу “ФИФА-ийн Холбоодын цом” хэмээх энэ тэмцээний түүх 1992 оноос эхтэй. Тэр жил хөрснөөс нь ургамал ногоо ургах биш газрын тос “олгойдож” байдаг хаад, шейхийн удамт Саудын Арабын Хаант Улсад “intercontinental cup” буюу “Тив хоорондын цом” хэмээх тэмцээн зохиогдож талбайн эзэн орны багаас гадна Аргентин, АНУ, Кот д Ивуар гээд Ази, Африк, Өмнөд ба Хойд Америк дөрвөн тивийн төлөөлөл оролцсон нэгэн тэмцээнийг хөрөнгө, хувийн сонирхолдоо эрдсэн, бас бүс нутагтаа хөлбөмбөгийн өндөр зэрэглэлийн тэмцээнтэй болох амбицтай Хаан хөвгүүд зохион байгуулжээ.

“Фахд Хааны цом” гэж давхар нэрлэгдэж байсан энэхүү тэмцээний анхны аваргаар Аргентиний шигшээ тодорсон бөгөөд Канижиа, Гойкэйчаэ, Батистута, Симеоне, Ружжери гээд олон мундагчуул тоглож байв.

Гурван жилийн дараа Саудын Арабт болсон хоёр дахь тэмцээнд Европын төлөөл нэмэгдэн нийт зургаан бага оролцох болсон нь тэмцээний нэр хүндийг улам өсгөв. ФИФА ч энэ тэмцээнийг овоо хараандаа авч эхэлсэн юм. Учир нь шинэ бүс нутаг, ялангуяа хөрөнгө мөнгөөр үл гачигдах Арабын баячуудыг хөлбөмбөгийн “ам бүлд” татах нь тун ч ирээдүйтэй бодлого байсан нь өдгөө хэн бүхэнд тодорхой болжээ.

Ингээд Саудын Арабын хааны нэрэмжит тэмцээн дэлхийн хэмжээний тэмцээн болж, ФИФА-ийн албан ёсны тэмцээн болон нэрээ ч өөрчлөн “ФИФА-ийн Холбоодын цом” болсон нь 1997 он. ФИФА-ийн бүс нутгийн холбоодын аварга багууд оролцох болсноор Европ, Өмнөд Америк, Хойд Америк болон Карибын тэнгсийн орнууд, Далайн орнууд, Ази, Африкийн холбооны аварга багууд өрсөлдөх болж, оролцогч багийн тоо найм болжээ. Зургаан бүс нутгийн аварга дээр зохион байгуулагч орон болон дэлхийн аварга баг энэ тэмцээнд урилгаар оролцдог болсноор “бага дэлхийн аварга” гэж нэрлэхэд ч болохгүй гэх газаргүй болов.

1999 онд энэ тэмцээн бууриа сэлгэж анх удаа Саудын Арабаас алс Мексик рүү нүүжээ.

2001 онд Японд, дараа нь 2003 онд Францад болсны дараа ФИФА уг тэмээнийг дөрвөн жилд нэг удаа, тэгэхдээ ДАШТ зохиох оронд өмнөх жилд нь сорилго болгон зохиож байх шийдвэр гаргасан юм. Ингэснээр ФИФА ДАШТ-ий бэлтгэл ажлыг шалгах, багууд ч ДАШТ болох газар орон, цэнгэлдэх хүрээлэнтэй урьдчилан танилцах , зохион байгуулах орон ч тодорхой “сорилго” хийх, санхүүгийн талаар ч нэмэр болох гээд олон талын давхар давхар ашигтай болсон билээ.

Эдүгээ найм дахь удаагаа зохиогдох гэж буй “ФИФА Холбоодын цом”-ын түүхийг товч дурсахад ийм буюу.

Тэмцээний он дарааллын хуудас

1992 он. Саудын Араб

1. Аргентин 2. Саудын Араб 3. АНУ 4. Кот д Ивуар

1995 он. Саудын Араб

1.Дани 2. Аргентин 3. Мексик 4. Нигери

1997 он. Саудын Араб

1. Бразил 2. Австрали 3. Чех 4. Уругвай

Шилдэг тоглогч: Денилсон(Бразил) Шилдэг довтлогч Ромарио(Бразил)-7 гоол

1999 он. Мексик

1. Мексик 2. Бразил 3. АНУ 4. Саудын Араб

Шилдэг тоглогч: РоналдиньоБразил) Шилдэг довтлогч Роналдиньо(Бразил)-6 гоол

2001 он. Япон

1. Франц 2. Япон 3. Австрали 4. Бразил

Шилдэг тоглогч: Роберт Пирес(Франц) Шилдэг довтлогч Роберт Пирес(Франц) -2 гоол

2003 он. Франц

1. Франц 2. Камерун 3. Турк 4. Колумб

Шилдэг тоглогч: : АнриФранц) Шилдэг довтлогч Анри(Франц) -4 гоол

2005 он. Герман

1. Бразил 2. Аргентин 3. Герман 4. Мексик

Шилдэг тоглогч: АдрианоБразил) Шилдэг довтлогч Адриано(Бразил)-5 гоол

2009 он. ӨАБНУ.

1. Бразил 2. АНУ 3. Испани 4. ӨАБНУ

Шилдэг тоглогч: Кака(Бразил) Шилдэг довтлогч Луис Фабиану(Бразил)- 5 гоол Шилдэг хаалгач Т. Ховард (АНУ)

Талбайн эзэд үү? Тив, дэлхийн аваргууд уу?

“Холбоодын цом 2013” тэмцээнд оролцох багуудыг танилцуулбал:

“А” хэсэг: БРАЗИЛ, ЯПОН, МЕКСИК, ИТАЛИ

БРАЗИЛ: Жилийн дараа ДАШТ-ийг хүлээн авах , дэлхийн таван удаагийн аварга Бразилийн шигшээ энэ тэмцээнд түрүүлэх бүрэн боломжтой. Хэдийгээр гол анхаарлаа жилийн дараа болох ДАШТ-д хандуулж буй ч гарааны 11 тоглогчоо зөв сонгох , ямар хувилбараар тоглохоо эцэслэн шийдэхэд энэ тэмцээн чухал үүрэгтэй. Нутагтаа , хөгжөөн дэмжигчдийнхээ өмнө тоглох нь давуу тал боловч Бразилийн фанатууд шигшээ багаасаа зөвхөн ялалт л шаардаж байдаг учраас бас дарамтад оруулах нь ч бий. Хэдийгээр топ тоглогч олон ч багийн тоглолт хийх, хоорондоо хэрхэн ойлголцож тоглохоос амжилт нь шалтгаална. Тэрнээс ур чадвар, хувийн тоглолт, техникийн тал дээр асуудалгүй. Гол найдвар болсон Неймар нь Роналду, Ромариа нарын энд хүрэх яагаа ч үгүй байгаа. Харин”Барселона” руу очсон нь их зөв шийдвэр болсон. Хуучин тивд тоглож байж л дэлхийн хэмжээний тоглогч болдог билээ. Неймарт өөрийгөө харуулах боломжтой цаг нь яг одоо. Тиймээс ч хичээх л хэрэгтэй.

ЯПОН: 2014 оны Дэлхийн аваргад оролцох эрхээ аваад байгаа цорын ганц баг бол Япон. “Наран улсын” баг жилээс жилд сайжирсаар байгаа.1998 онд анх ДАШТ-д оролцож байсан бол 2002,2010 онд шөвгийн 16-д хүрсэн. Гарааны 11 тоглогчийн 9 нь Европт Англи, Герман, Итали, Холланд, ОХУ-ын лигт тоглож байгаа. Урьд өмнө нь ази, япон тоглогчид бэлгэдлийн чанартай, сэлгээнд голдуу суудаг байсан бол одоо шилдэг багуудад чухал үүрэг рольтой гүйцэтгэх болсон. Японы хөлбөмбөгчдийн хөдөлмөрч, тэмцэгч, хэзээ ч цуцдаггүй, өндөр сахилга баттай талууд нь яригддаг байсан бол одоо тэд техник, ур чадвараар дутахгүй болсоон. Наад захын жишээ нь Хонда, Кагава.

Бразилийг бардаггүй гэхэд Итали, Мексиктэй бол эн тэнцүү л үзэх байх.

МЕКСИК:Энд оролцож буй багуудаас миний бие хамгийн олон удаа тоглолтыг нь “амьдаар” нь үзсэн баг бол Мексик. Олон жилийн туршид дундаж байгуудын тоонд явсан “ацтек”-үүд одоо бол ямар ч багаас эмээхгүй тоглох болсон. Уго Санчес, М.Эрнандес, Маркес, Бланко гээд шилдэг тоглогчдын үйл хэргийг залуухан Чичарито Х.Эрнандес, Жованни дос Сантос нар хэрхэн үргэлжлүүлэх бол. Хоёр жилийн өмнө Хойд Америкийн аваргаар шигшээ тоглолтод АНУ-ын багт алдарт “Роуз Боул”-д 0:2 –ээр хожигдож явсан ч тоглолтыг эргүүлэн 4:2-оор хожин энэ тэмцээнд оролцох эрхээ өвөртөлсөн билээ.

ИТАЛИ: Олон жилийн турш Италийн хөлбөмбөгийн нэрийн хуудас болсон катеначчо буюу хамгаалалт, тактикийн фол хэрэглэдэг арга барилыг зоригтой өөрчилж эхэлсэн хүн бол одоогийн Италийн шигшээгийн дасгалжуулагч Чезари Пранделли. Катеначчо хэдийгээр үзүүштэй гоё тоглолт гаргахгүй ч үр дүн сайн тул үе үеийн Италийн дасгалжуулагчид энэ тактикаас татгалзаж чаддаггүй байсан билээ. Хөлбөмбөг сонирхогчид ч энэнийг сайн мэднэ. Италийн баг том тэмцээнд сулхан юм шиг мөртлөө л явсаар байгаад финалд хүрчээд байдаг чинь л катеначчогоо сайн хийдэгт байгаан. Нэгэнт хамгаалах тактикийг хэрэглэдэг болохоор шилдэг тоглогчид нь Италид голдуу л хаалгач, хамгаалагчид байдаг. Зофф, Буффон, Барези, Мальдини, Каннаваро гээд л дурьдаж болох.

Харин Пранделли хамгаалалтаас довтолгоонд шилждэг, бөмбөгийг аль болох удаан эзэмших арга барилыг хэрэглэснээр багийн гол үүрэг роль Пирло, Монтоливо, Маркизио, де Росси нарын дунд шугамынханд шилжин ирлээ. Тоглолт нь ч үзэгчдэд төдийгүй, өөрсдөд нь сонирхолтой болсон байх. Эль Шаарави, Балотелли үүргээ сайн биелүүлбэл финалд хүрч мэднэ. Ер нь Пранделли зөв зам сонгосныг “Евро-2012”-ийн финал, бас “Бразил-2014” ДАШТ-ий урьдчилсан тоглолтод хэсгээ итгэл төгс тэргүүлж байгаагаар нотлож болох юм.

“Холбоодын цом”-д Италичууд Европын дэд аварга гэдгээрээ орох боломжтой болсон. Учир нь Испани Евро, Дэлхийн аварга цолыг эзэмшиж буй тул. Италичууд боломж гарвал сайн ашигладаг даа.

Эцэст нь нэг зүйл сонирхуулахад “Холбоодын цом-2013” –д оролцож буй хамгийн “эх оронч” багийн нэг нь Итали. 23 тоглогчоос22 нь Италийнхаа багуудад тоглодог бөгөөд харин зөвхөн нөөц хаалгач С.Сиригу л Францын аварга “ПСЖ” –д алба хашдаг гэнэ.

“В” хэсэг: ИСПАНИ, УРУГВАЙ, НИГЕРИ, ТАИТИ

ИСПАНИ: 2008 оноос хойш “ноёрхлоо” тогтоогоод байгаа Испанийн баг 2008 оны Европ, 2010 оны Дэлхийн аварга, 2012 оны Европын аварга болж “Ялагдашгүй Армада” гэдгээ нотолсон. Касильяс, Рамос, Хави, Иньеста, Давид Вилья, Торрес гээд “Алтан үеийнхэн” харих болоогүй л байна. Испанийн , “Барселона”-ийн үндсэн арга барил болох тики – така буюу ойрхон зайн олон дамжуулалт, бөмбөг эзэмшилт, тэгээд суларсан хүнээ ашигладаг тоглолт нь тэднийг олон ч ялалтад хүргэсэн, одоо ч “моодноос” гараагүй л байгаа.

Нөгөөтэйгүүр “Барселона”-ийн 9 , Мадридын “Реал”-аас 4, “Челси”-ээс гурав, “Манчестер Сити”, “Арсенал”-аас тус бүр хоёр, хоёр, “Бавари”, “Ливерпуль”-ийн нэг нэг тоглогч Испанийн шигшээд “шахцалдаж” буй гээд бодохоор бүрэлдэхүүн нь мөн ч хүчирхэг байгаа биз, Испанийн?

Ямар нэг онцгой юм л болохгүй бол “Улаан уур хилэнгүүд” шигшээ тоглолтод заавал хүрнэ.

УРУГВАЙ: 2010 оны ДАШТ-д гайхалтай тоглон их шөвөгт үлдсэн амжилт нь зүгээр нэг тохиолдлынх байгаагүй гэдгийг тэд “Копа Америка 2011”д харуулж түрүүлсэн билээ. Багийн бүрэлдэхүүн 2010 оныхоос бараг өөрчлөгдөгүй. Форлан-Кавани-Суарес гээд довтолгооны гайхалтай гурвал байгаа.

НИГЕРИ: “2013 оны “Хар тивийн” аварга “Супер бүргэдүүд” буюу Нигерийг шигшээ багийгхан хөлбөмбөгийн холбоондоо “тунирхаж” “Холбоодын цом”-д оролцохгүй гэж мэдэгдэн нь тэмцээний нэг сенсаац болов. 2014 оны ДАШТ-д Намибийн багтай тэнцэхэд нь хөлбөмбөгийн холбоо нь тоглогч тус бүрд 5000 ам. доллар өгөх байсан ч талыг хараахан өгөөгүй байж. Гэвч холбооны зүгээс асуудлыг хурдан шийдсэнээр “Хар тивийн” аваргууд Бразилийг зорин очих нь тодорхой болжээ. “Супер бүргэдүүд” биений хүчээр аагалсан хурдтай, хүчтэй хөлбөмбөгөө тоглох бөгөөд хожихоо хүрвэл хэнийг ч хожиж, хожигдохоо хүрвэл хэнд ч хожигдож мэдэх баг даа.

ТАИТИ: Тэмцээний хамгийн сонирхолтой баг. Далайн орнуудын аварга цолыг 2012 онд хүртэснээр энэ тэмцээнд орох эрхээ “гуядаж” авсан баг. ФИФА-ийн сүүлчийн чансаагаар 209 орноос 138-д эрэмбэлэгдсэн нь 270 000 хүн амтай, мэргэжлийн ганцхан хөлбөмбөгчинтэй багт муугүй үзүүүлэлт .Таитийн 22 тоглогч өөрийн лигтээ тоглодог бөгөөд энэхүү арал улсаас төрж гарсан цорын ганц мэргэжлийн хөлбөмбөгч Марама Ваируа нь Грекийн “Панатинаикос” багт алба хаадаг гэнэ. Сонирхогчдоос бүрдсэн энэ баг энэ тэмцээнд оролцох нь нэр төрийн хэрэг ээ. Тэгээд ч Таитийн баг алдар цуут “Маракана”-д Дэлхийн аварга Испанитай тоглохоо тэсэн ядан хүлээж байгаа байхдаа.

“Таван цагариг” сонины АНУ дахь тусгай сурвалжлагч Ц.Энхтүвшин. 06.15.2013