Яагаад Африк тивийн улсууд байгалийн нөөц баялагаар асар баян мөртлөө тийм ядуу буурай байдаг юм бэ? Та энэ асуултыг өөртөө тавьж хариултыг нь олохыг оролдож байсан уу?!

Энэ асуултыг голдуу тус тивийн одоогийн энэ асар ядуу дорой аж байдал, энэ хөөрхийлөлтэй хувь заяаг өөрчлөхийг хүсч байгаа тэр африкчууд ч, мөн энэхүү “хачин жигтэй” байдалд дан ганц африкчуудыг буруутгадаг тэр хүмүүс ч бас тавьдаг. Энэ тухай мэдээллүүд дэлхийн хэвлэл мэдээлэлд байсхийгээд л гардаг боловч энэ бүхэн африкчуудад бүх бурууг тохоод харин өөрсдийг нь энэ хариуцлагаас чөлөөлж байгаа тэр хүмүүсийн хувьд бол амар хялбархан мэт байгаа...

Африк тив бусад тивүүдтэй харьцуулахад энэ нөөц баялагуудаараа ямар их баян байж болох байсан ч одоо яагаад ийм ядуу буурай байгаа вэ гэдэг асуултанд данийн баримтат кино бүтээгч Кристофер Галдбрандсений бүтээсэн “Африкийг цөлмөн хулгайлж байгаа нь” нэртэй энэ баримтат кино хариу өгч байна. Кристофер энэ баримтат кинондоо щвейцарийн “Glencore” компани Замби улсад хөрөнгө оруулж тэндэх зэсийн уул уурхайн олборлолтоос асар олон тэрбум долларын ашиг унагаж байхад харин энэ жижигхэн улс дэлхийн хамгийн ядуу буурай улсуудын нэг байсаар байгааг харуулдаг.

Замбийг ийм ядуу дорой нөхцөл байдалд ороход хүргэж мөн энэ уурхайнуудыг нь гаднын хөрөнгө оруулагч нарт худалдахад Олон улсын валютын сан, Дэлхийн банк зуучилж хутгалдсан байгааг олж мэдээд та бүхэн нэг их гайхахгүй биз ээ. Хэзээ Африкийн эрх баригчид эдгээр байгууллагуудаас ийм зөвлөгөө авахаа болих юм бол оо?!

Энэ байгууллагуудын "зөвлөж байгаа" тэр неолиберал бодлогууд нь Африк болон дэлхий даяар бусад хөгжиж байгаа улс орнуудын [урьд өмнөх] эдийн засгийн суурь үндсүүдийг эвдэн бусниулах сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа нь өнөөгийн энэ “даяарчлал, либералчлал, чөлөөт зах зээл”-ийн бодит байдал билээ. Энэ бүхний эцэст эдгээрулс орнуудыг гадаадын хөрөнгө оруулалтаас хамааралтай байдалд шахан оруулдаг бөгөөд үүний үр дүнд барууны улс орнууд уруу мөнгө капитал, эд баялаг нь зогсоо зайгүй урссаар байгаа нь факт юм.

Та бүхэн энэ тухай нийтлэлүүдийг интернетээс уншаарай. Үүнд:

Impoverishing a Continent (Нэг тивийг ядууруулж туйлдуулж байгаа нь)
How the IMF, World Bank and Structural Adjustment Program destroyed Africa (Хэрхэн яаж ОУВСан, Дэлхийн Банк болон Бүтцийн Өөрчлөлтийн хөтөлбөр нь Африкийг сүйрүүлсэн бэ)
Globalization 101: Why is the IMF controversial? (Даяарчлал 101: Яагаад ОУВСан их маргаантай, эргэлзээтэй байгууллага вэ)

ОУВСан урьд өмнө нь тэрбайтугай Хятадад ч энэ бодлогуудаа тулган зөвшөөрүүлэхийг оролдож байсан ч хүлээн аваагүй учир тэнд ямар ч амжилт олоогүй билээ. Чухамдаа энэ неолибералч бодлогуудыг нь хүлээн аваагүйнхээ ачаар коммунист Хятадын эдийн засаг одоо дэлхийн № 2 эдийн засаг болсон ба өнөөгийн энэ хямралын үед хамгийн тогтвортой бас хамгийн хурдтай өсөлттэй байгаа нь бас л бодит байдал. Тун удахгүй Хятад дэлхийн №1 эдийн засаг болно гэж дэлхийн томоохон эдийн засагчид үзэж байгаа...

Ruschlikon бол маш бага татвартай, маш баян оршин суугчидтай, Щвейцарийн нэг тосгон юм. Энэ тосгонд щвейцарийн “Glencore” компанийн ерөнхий захирал Айван Глазенберг амьдран суудаг байна. Чухамдаа энд тус компани бүртгэлтэй, иймээс энд татвараа төлдөг.

Щвейцарийн “Glencore” компани Замби дахь зэсийн уул уурхайн олборлолтоос маш их мөнгө хийдэг тул тус компанийн бүртгүүлсэн байгаа тэр тосгоны ахлагч тус компаниас энэ тосгоны маш бага татвараар төсөвт нь төлж байгаа татварын орлогын асар их мөнгийг нь бүгдийг нь зарцуулж бардаггүй ажээ. Харин тэгвэл энэ бүх баялагийн эзэд - Замбийн хүн амын 70% нь өдөрт 2 ам.доллараас бага орлоготой амь зууж байгаа ба 80% нь ажилгүйдэлд нэрвэгдсэн байгаа.

Энэ баримтат киног бүтээгчид үндэстэн дамжсан компаниудын хэрэглэдэг татварын системийн тэр хар арга бачуудыг нь судалж тэдний хувьд ер нь хичнээн хувийн ашиг шударга байх юм бол оо гэж асууж байна.

Замбийн байгалийн нөөц баялагууд, түүний дотор зэс, алтны баялаг нь энэ улс орныг баян болгоогүй ажээ. Замбийн бараг бүх зэсийн уурхайнууд үндэстэн дамжсан корпорациудын мэдэлд орчихсон байгаа ба сүүлийн 10 жилд тэндээс гаднын компаниуд 29 тэрбум долларын зэс, алт олборлосон ч энэ улс ядуу өр зээлэндээ улам баригдсаар байгаа ажээ.

Тэгвэл яагаад энэ бүх баялаг нь Замби дахь ядуурлын түвшинг бууруулахгүй байгаа хэрэг вэ? Дахиад л бүх асуудал ашигт малтмалын хуулиндаа, татварын асуудалд байгаа юм. Замбийн хувьд бол хөрөнгө оруулагчид татвараас зугтаах мөн татварын оффшор диваажингуудыг хэрэглэж байгаад асуудлын нэг хэсэг нь оршиж байгаа ажээ.

Өнөөдөр энэ корпорациуд ядуу буурай орнуудын татвараас зугтан зайлж чадаж байгаа ба үүнийг судлаачид одоо нэг жилд 160 тэрбум долларт хүрч байгаа гэж үнэлж байна. Ядуу буурай орнуудад үзүүлж байгаа “тусламжийн” гэх 1 ам. доллар бүр нь тэднээс 10 ам.долларыг нь гадагш хаман гарч байдаг ажээ. Энэ мөнгө капитал бол тэндхийн эрүүл мэнд, сургууль боловсрол, тэтгэвэр тусламж мөн дэд бүтцүүдэд орох байсан, тэдний мөнгө юм. Харин энэ "ардчилсан", "чөлөөт зах зээлийн" улсууд ингэчихээд дараа нь “хөнгөлттэй” зээл, буцалтгүй тусламж өгч улам гүн үнзгий өрийн ангалд унагадаг байна...

Glencore компани хөрөнгийн зах зээл дээр гарсны дараа урьдчилан тооцоогүй энэ орлогод нь ноогдуулсан (щвейцарийн энэ тосгон маш бага татварын хувьтай боловч!) татвар нь асар их байгаа тул энэ тосгоны ахлагч нь татварын хувиа бүүр 7%-р бууруулах санал гаргасан байна. Гэвч тэндхийн нэг оршин суугч өөр нэг санал гаргасан аж. Тэр энэ татварын хэмжээг 5%-иар бууруулахыг санал болгож энэ 7%-иас гарах зөрүү 2%-г нь “Glencore”-ийн ийм үйл ажиллагаануудаас хэлмэгдсээр байгаа Африкийн тэр нутгийн ардуудад үзүүлэх тусламжид зарцуулах санал гаргасан байна. Ингээд тэр тосгоны эрхэм оршин суугчдыг цуглуулан хуралдсан ч тэд нар Африкт ямар нэг юм буцааж өгөхийн эсрэг “ардчилсан” саналаа өгсөн ажээ. Энэ тосгоны баян оршин суугчид ийнхүү Африкаас олсон бүх ашиг, мөнгө хөрөнгийг бүгдийг нь өөрсөддөө үлдээх “эрх чөлөөгөө”эдэлсэн байна...

Энэ бол ганцхан ийм тохиолдол биш ээ! Африкийн өөр хаана ч очсон байсан та тэр улсын байгалийн нөөц баялагуудаас нь орж байгаа ашиг нь энэ бүх баялагийг нь олборлоход орсон байгаа барууны үндэстэн дэмжсан корпорациудтай харьцуулбал энэ улс оронд улам бага ноогдох болж байгаа гэдэгт итгэлтэй байж болноо. Үүнээс гадна Барууны корпоратив "чөлөөт" хэвлэлүүдийн хүчин чармайлтаар Африк тивийн энэ улсууд гадаадын хөрөнгө оруулагчдаас боломжийн татвар авдаг, мөн гаднаас их хэмжээний мөнгө хөрөнгө тусламжаар авдаг, тэгээд энэ улсууд энэ мөнгийг зүгээр л улс орондоо, хүн арддаа зарцуулж "хөгжиж" байгаа, мөн барууны орнууд нэн шаардлагатай байгаа ямар ч тусламж үзүүлэхэд маш өгөөмөр байдаг гэсэн нэг ойлголтыг зориуд их өргөн тараасанбайдаг. Гэвч энэ баримтат кинонд Африкаас гадагш урсан гарч байгаа энэ мөнгө капиталын хэмжээ нь энэ тивийн улсуудын авч байгаа татвараас, гаднаас тусламжаар авч байгаа мөнгөнөөс нь 10 дахин их байдгийг харуулж байна.

Үндэстэн дамжсан компаниуд ямар ямар арга бач замуудаар Африк тивийн улсуудыг сорон мөлжиж байдгийг мэддэг хүмүүс ч гэсэн “Африкийг цөлмөн хулгайлж байгаа нь” гэдэг энэ баримтат киног үзээд шоокинд орох байх аа.

Дараа хэн нэгэн энэ бүх ажилгүйдэл, ядуу буурай байдал, элдэв өвчин зовлон өлсгөлөнгөөс болж тэнд хүмүүс бөөн бөөнөөрөө үхэж үрэгдэж байгаад Африкийг дангаар нь буруутгахыг оролдох юм бол эсвэл энэ тивийн улсууд ямар их тусламж авдаг гээч хэмээн гонгинох юм бол Та бүхэн шууд л “Африкийг цөлмөн хулгайлж байгаа нь” баримтат киног үзэхийг, тэгээд ойлгож байж гонгинохыг тэр долдойд зөвлөөрэй.

Замбийн туулсан зам:

1. 1930-аад оноос Замби улс уул уурхайд түшиглэсэн эдийн засгийг хөгжүүлж ирсэн ба одоо зэсийн нөөц баялагаараа дэлхийд 3-рт ордог, гэвч дэлхийн хамгийн ядуу буурай 20 орны нэг байсаар байгаа.

2. ОУВСан, Дэлхийн банкнаас "Бүтцийн өөрчлөлтийн хөтөлбөр" багц арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлсний дараа энэ улс орны урьд өмнөх эдийн засгийн суурь бааз нь сүйрэн унаж шамшигдаж үрэгдсэн байна.Одоо Замбийг зөвхөн уул уурхайн орлогоосоо төсвөө бүрдүүлж амьдрах "чөлөөт" зах зээлийн загварт шахан оруулсан байгаа.

3. 2001 оноос уул уурхайд гадаадын хөрөнгө оруулалт орж ирж хувьчлал явагдсан ба үүний хажуугаар уулс уурхайн хууль дүрмүүд, татварын хууль эрх зүйн орчин нь "чөлөөтэй + тааламжтай" болж өөрчлөгдсөн байна.

4. Одоо Замбиас гадаадын компаниуд жил бүр асар их зэсийн баяжмал, алт болон бусад дагалдах үнэт түүхий эдүүд олборлон гадагш гаргаж олон тэрбум долларын ашиг унагаж байгаа хэдий ч тус улс энэ орлогоос нь өчүүхэн бага татвар авдаг хуультай болгосон байгаа. Ийм байдалд хүн ард нь улам ядуурч нийгэмд нь эмх замбааргүй байдал газар авч нийгмийн амьдралын бүх салбарт - эрүүл мэнд, боловсрол, хүнсний хангамж, дэд бүтэц гэх мэт, ялзрал задрал газар авсан байгаа ажээ...

5. Ийм улсад өөр зам гарц байгаа юу? Байгаа, байх байхдаа бүр хэд хэдэн! Харин энэ бүх арга замууд, эдийн засгийн онол загваруудыг "үл үзэгдэгч гартай" эдийн засгийн боловсрол сургалт, "чөлөөт" олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслүүд нь халхалж тархины угаалгууд цацсаар байгаад ард түмэн нь үүнийг мэдэхээ ойлгохоо больсон, харин улстөрчид эрх баригчдыг нь далдуур худалдан авсан байгаа ажээ....

Энэ бол 400 гаруй жил "капиталист чөлөөт зах зээлийн замаар замнасан" өнөөгийн Африк тивийн нүүр царай юм.

Эх үүсвэр:

http://www.themindfulword.org/2013/stealing-africa-resources-poor/#K8IGLSQu8etk5xsG.99

Эх сурвалж: www.ubman.mn